İçeriğe geç

İhtiyari Arabuluculuk

ihtiyari arabulucu gaziantep

İhtiyari Arabuluculuk Nedir?

İhtiyari arabuluculuk, tarafların bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmadığı halde uyuşmazlığın çözümü için dava açmadan önce arabulucuya başvurmayı tercih etmesidir. Taraflar üzerinde tasarruf edebilecekleri her türlü özel hukuk uyuşmazlığıyla ilgili ihtiyari arabuluculuk yoluna başvurabilir.

Arabuluculuk Başvurusu Nereye Yapılır?

Başvuru adliyelerde bulunan arabuluculuk bürolarına yapılır. Arabuluculuk bürosu olmayan yerlerde arabuluculuk bürosu sıfatıyla görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğü tarafından işlemler gerçekleştirilir. İhtiyari arabuluculuk yoluna gidilmişse, belirlenen arabulucu tarafından düzenlenecek belirleme tutanağı düzenlenir ve sürece başlanır. İhtiyari arabuluculukta adliyeye başvurmak gerekmez.

Hangi Uyuşmazlık Ve Davalar İçin İhtiyari Arabuluculuğa Başvurulabilir?

İş davalarında zorunlu arabuluculuk uygulaması dışında herhangi bir özel hukuk uyuşmazlığının tarafları da zorunlu olmadığı halde arabulucuya başvurabilir. Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri tüm özel hukuk uyuşmazlıkları, işleri ve davaları arabuluculuk yasası uygulaması ile çözüme kavuşturulabilir (Arabuluculuk Kanunu md.1/2).

Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri uyuşmazlıklar, genel olarak kamu düzenini ilgilendirmeyen, taraflar dışındaki kişilerin, özellikle kamu kurumlarının haklarına zarar vermeyen uyuşmazlıklardır. Örneğin, iş hukukunda kıdem tazminatı arabuluculuk konusu olabilirken, hizmet tespiti davasının konusu olan uyuşmazlıklar arabuluculuk yoluyla çözülemez. 

Çünkü, hizmet tespiti davası kişinin üzerinde tasarruf edemeyeceği sosyal güvenlik haklarının yanı sıra kamu idaresinin bazı haklarını (prim alma vs.) da etkileyecek niteliktedir.

Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri ve arabuluculuğa elverişli bazı dava ve işler şunlardır:

  1. Kural olarak ticaret hukuku ve sigorta hukukuna ilişkin her türlü iş ve dava,
  2. Maddi ve manevi tazminat davası,
  3. Mirasta mal paylaşımı, miras hukukundan kaynaklanan saklı pay nedeniyle tenkis davası, muris muvazaası gibi hukuki uyuşmazlıklara dair davalar,
  4. Boşanmada mal paylaşımı, boşanma davası kesinleşmişse boşanmada maddi ve manevi tazminat talepleri, katkı veya katılma alacağına dair talep ve davalar,
  5. İş hukukundan kaynaklanan, kıdem tazminatı , ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti alacakları; iş kazası nedeniyle maluliyet veya ölümden kaynaklanan tazminat, destekten yoksun kalma tazminatı vb. gibi her türlü tazminat talepleri,
  6. Gayrimenkul hukukundan kaynaklanan; vekalet görevinin (vekillik yetkisinin) kötüye kullanılması, muris muvazaası nedeniyle açılan davalar, usulsüz tasarruf vb. gibi nedenlerle nedenlerle açılan tapu iptal ve tescil davası, gayrimenkule yapılan müdahalenin men-i (tecavüzün önlenmesi) davası, işgal tazminatı (ecrimisil) davası, önalım (Şufa) davası , ortaklığın giderilmesi/izale-i şüyu davaları, kat karşılığı inşaat sözleşmesi ve gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi ile ilgili uyuşmazlıklar.

Arabuluculuk Başvurusu Nereye Yapılır?

Başvuru adliyelerde bulunan arabuluculuk bürolarına yapılır. Arabuluculuk bürosu olmayan yerlerde arabuluculuk bürosu sıfatıyla görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğü tarafından işlemler gerçekleştirilir. 

İhtiyari arabuluculuk yoluna gidilmişse, belirlenen arabulucu tarafından düzenlenecek belirleme tutanağı düzenlenir ve sürece başlanır. İhtiyari arabuluculukta adliyeye başvurmak gerekmez.

Karşı Taraf Toplantıya Gelmek Zorunda Mı?

Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine vekâlet ücretine hükmedilmez. 

Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır.

Hangi Uyuşmazlık Ve Davalar İçin Arabuluculuğa Başvuramam?

Kişilerin üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri hukuki sorunlara ilişkin uyuşmazlıklar arabuluculuk yoluyla çözülemez. Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği uyuşmazlıklar ise genellikle kamu hukukundan kaynaklanan, devleti ve yasal düzeni, taraflar dışında üçüncü kişi konumundaki devlet kurumlarını ilgilendiren uyuşmazlıklardır. Kamu hukuku ile birlikte aile hukuku gibi özel hukuk alanlarında bazı hukuki uyuşmazlıklar da arabuluculuk yoluyla çözülemez.

Özellikle Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre uzlaştırma / uzlaşma kapsamında olan bir suç ile bağlantılı uyuşmazlıklar da arabuluculuk kapsamı dışında olup bu uyuşmazlıklar için Ceza Muhakemesi Kanununa göre uzlaşma yoluna gidilebilir. Bunun için Cumhuriyet Savcılıklarındaki uzlaştırma bürolarına müracaat edilmelidir.

Kişilerin arabulucuya başvuramayacakları uyuşmazlıklara örnekler :

  • İdare Mahkemelerinin yetkisinde tam yargı davası ve iptal davası,
 
  • İş hukuku ile ilgili hizmet tespit veya iş kazasının tespiti vb. gibi tüm tespit davaları.
 
  • Boşanma davasında çocukların velayeti ve kişisel ilişki tesisi
  • Ceza davaları
 
  • Nüfus kaydının düzeltilmesi veya değiştirilmesi davaları,
 
  • Aile içi şiddet nedeni ile çıkan uyuşmazlıklar,
 
  • Vergi, idari para cezası vb. sebeplerden kaynaklanan uyuşmazlıklar,

İhtiyari Ve Zorunlu (Dava Şartı) Arabuluculuk

Arabuluculuk; “sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde çözüm önerisi de getirebilen, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyarî olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemi” olarak tanımlanmaktadır. Bu bakımdan arabuluculuk, aralarında uyuşmazlık bulunan tarafların serbestçe müzakerede bulunarak, uyuşmazlıklarını hukuk sınırları içerisinde diledikleri şekilde çözümlemelerine olanak yaratmaktadır.

Devlet yargılamalarına kıyasla uyuşmazlıkların çok daha az masrafla ve çok daha kısa sürede sonuçlanmasını sağlayan arabuluculuk, bir alternatif uyuşmazlık çözüm yoludur. Arabuluculuk yolu ile uyuşmazlıkların dostane yöntemlerle, her iki tarafın da menfaatine olabilecek özgün çözümlerle sonuçlandırılması mümkündür. Kazan-kazan esasına dayanan arabuluculuk sürecinin her aşamasında gizlilik ilkesi esastır. Arabuluculuk sürecindeki bilgiler yalnız uyuşmazlık tarafları, tarafların vekilleri ve arabulucu tarafından bilinmektedir. Bu bakımdan kişisel veriler, özel hayat ve ticari sırlar gizli tutulmakta ve korunmaktadır.

Arabuluculuk süreci, tarafların karşılıklı iletişimini sağlamak için uzman hukukçu olan bağımsız ve tarafsız bir “arabulucu” aracılığıyla yürütülmektedir. Arabulucu, hâkim veya hakemler gibi yargılama faaliyeti yürütmemekte olup, uyuşmazlık taraflarının birbirleriyle iletişim kurmalarını sağlayarak, mevcut uyuşmazlığı sona erdirecek bir çözüm bulmaları konusunda taraflara yardımcı olmaktadır.

Arabuluculuk, ihtiyari arabuluculuk ve zorunlu (dava şartı) arabuluculuk olmak üzere iki türde karşımıza çıkmaktadır. İhtiyari arabuluculukta tarafların, uyuşmazlığın çözümü için doğrudan dava açma veya arabuluculuğa başvurma konusunda seçim hakkı bulunmaktadır. Bu bakımdan, mevcut uyuşmazlıklar hakkında dava açmak yerine, ihtiyari arabuluculuk yoluna başvurarak, tarafların belirleyeceği Arabuluculuk Daire Başkanlığı Siciline kayıtlı bir arabulucu seçilmesi veya sicile kayıtlı bir herhangi bir arabulucunun atanmasını talep etme imkânı bulunmaktadır. Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri her türlü özel hukuk uyuşmazlığı için ihtiyari arabuluculuk yoluna başvurabilir.

Zorunlu (dava şartı) arabuluculuk yolunda, ihtiyari arabuluculuktan farklı olarak, tarafların mevzuatta öngörülen birtakım uyuşmazlıkları doğrudan mahkemeye götürme imkânı bulunmamaktadır. 01.01.2018 tarihinde yürürlüğe giren düzenlemeler ile hukukumuzda zorunlu (dava şartı) arabuluculuk yolu getirilmiş olup, birtakım uyuşmazlıklar ve dava türleri bakımından, mahkemeye başvurulmadan önce arabuluculuk yoluna başvurulmuş olması dava şartı olarak aranmaktadır. Ancak zorunlu (dava şartı) arabuluculukta, arabuluculuk görüşmelerinde tarafların anlaşması zorunlu değildir; arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa, taraflar dava açma hakkına sahiptir.

İhtiyari veya zorunlu (dava şartı) arabuluculuk yolu ile hukuki uyuşmazlığın çözümlenmesi halinde, arabuluculuk faaliyeti sonunda varılan anlaşma, bir anlaşma belgesi ile tespit edilir. Bu belgenin mahkeme kararı gibi hüküm ve sonuç doğurması için arabulucu veya mahkemeden belgenin icra edilebilirliğine ilişkin şerh alınması gereklidir. Tarafların arabuluculuk yolu ile anlaşmaya varılan hususlar hakkında artık mahkemeye başvurma ve dava açma hakkı bulunmamaktadır.

Arabuluculuk faaliyetinin anlaşma olmadan sona ermesi durumunda ise, taraflar uyuşmazlık hakkında dava açma imkanına sahiptir. Ancak bu şekilde açılacak davalarda, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslının veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğinin dava dilekçesine eklenmesi zorunludur.

Hukukumuzda şimdilik, iş hukuku, ticaret hukuku ve tüketici hukukundan doğan uyuşmazlıklar ve birtakım dava türleri için zorunlu (dava şartı) arabuluculuk yolu getirilmiştir. Kanun ve Yönetmeliğin ilgili maddeleri uyarınca, zorunlu (dava şartı) arabuluculuğa tabi bir uyuşmazlık bakımından arabuluculuk yoluna başvurulmadan dava açılması halinde, herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir. Bu bakımdan mevcut uyuşmazlık hakkında zorunlu (dava şartı) arabuluculuk yoluna başvurulması gerekip gerekmediği doğru tayin edilmeli ve buna göre hukuki işlemler yürütülmelidir.

Herhangi bir hak kaybı yaşanmaması adına, ihtiyari veya zorunlu (dava şartı) arabuluculuk yoluna nasıl başvurulacağı, sürecin nasıl yürütüleceği, anlaşma sağlanması veya sağlanmaması hallerinde neler yapılması gerektiği gibi her türlü hukuki sürecin takibine ilişkin konularda daha geniş bilgi almak ve karşılaşılan uyuşmazlığınızı çözümlemek adına hukuki danışmanlık almanızda yarar bulunmaktadır.

Avukat Ali Tümbaş

Fatih, Fevzi Çakmak Blv. No:139, 27080 Şehitkamil/Gaziantep

Call Now

WharsApp
Avukat Ali Tümbaş
Merhaba ben Avukat Ali Tümbaş, Size nasıl yardımcı olabilirim?