Askeri Disiplin Soruşturmasının Usul Ve Esasları

Askeri disiplin soruşturmasına ilişkin hükümler, 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Disiplin cezası verilebilmesi, usulüne uygun bir disiplin soruşturması yapılmasına bağlıdır. Sivil ve askeri anlamda disiplin kavramlarının farklı olması bu kuralı değiştirmez.

Disiplin soruşturması yapılırken bağlı kalınması gereken usul ve esaslar bu yazımızın konusunu oluşturmaktadır. Bu çerçevede, disiplin soruşturmasının aşamaları, yargı yoluna gidilemeyecek disiplin cezaları, zamanaşımı v.b. gibi konulardan bahsedilecektir.

6413 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu Kapsamında Verilebilecek Disiplin Cezaları Nelerdir?

6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu kapsamında;

Subay, astsubay ve uzman erbaşlar ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilebilecek disiplin cezaları;

• Uyarma,
• Kınama,
• Hizmete kısmi süreli devam,
• Aylıktan kesme,
• Hizmet yerine terk etmeme,
• Oda hapsi,
• Silahlı Kuvvetlerden ayırma,

Askeri öğrenciler hakkında verilebilecek disiplin cezaları;

• Kınama,
• İzinsizlik,

Erbaş ve erler hakkında verilebilecek cezalar;

• İzinsizlik,
• İlave hizmet yükleme,
• Oda hapsi,
• Hizmetten men olmak üzere kanunilik ilkesi gereğince disiplin cezaları kanunda açıkça belirtilmiştir.

Askeri Disiplin Hukukunda Disiplin Cezası Vermeye Yetkili Disiplin Amirleri Kimlerdir?

Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu  kapsamında disiplin cezaları, disiplin amirleri veya disiplin kurulları tarafından verilmektedir. Disiplin cezası vermeye yetkili disiplin amirleri Kanun’da şu şekilde ele alınmıştır:

Bu Kanunla disiplin cezası vermeye yetkili kılınmış ilk amiri, disiplin amirini,

Disiplin amiri ile üst disiplin amirleri, disiplin amirlerini,

Amirin kadro ve kuruluş yönünden bağlı bulunduğu ve disiplin cezası verilecek personelden makam yahut rütbe veya kıdemce büyük olan yetkili sıralı tüm amirleri üst disiplin amirlerini ifade etmektedir.

Disiplin amiri olabilmek için;

1. a) Amir konumunda olunması,
2. b) Disiplin cezası verilecek personelden rütbe veya kıdemce büyük olunması,
3. c) Disiplin cezası verilecek kişinin subay, astsubay ve uzman erbaş statüsünde olması hâlinde, ilgili mevzuata göre bu personele sicil verme yetkisinin bulunması gerekir.

Kanun’da belirtilen şartları taşımayan kişiler disiplin amiri olmadıklarından disiplin cezası da veremezler. Ancak kanun hükmü gereği disiplin cezası vermeye yetkili olmayan amirler, kendilerine bağlı personelin disiplinsizlikleri hakkında personelin disiplin amirine başvurabilirler.

Askeri Disiplin Soruşturması Nasıl Başlatılır?

Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun 7. maddesi gereğince disiplin amirleri;

• Maiyetinin disiplinsizlik teşkil edebilecek bir fiilini herhangi bir şekilde öğrenmesiyle birlikte,
• Ya da disiplinsizliğin gerçekleştiğine dair şüphe oluşması halinde,
• Olayın araştırılması gerektiğine kanaat getirirse,
• Yazılı olarak görevlendireceği soruşturmacı ve soruşturmacılar aracılığıyla ya da şahsen disiplin soruşturmasını yapacaktır.

Askeri Disiplin Soruşturmasında Soruşturmacının Atanması Usulü Nedir?

TSK Disiplin Kanunu’na göre disiplin amirince disiplin soruşturması yapmak amacıyla görevlendirilmiş kişilere disiplin soruşturmacısı denir.

Disiplin soruşturmacısı;

• Disiplin amirince, disiplin amirinin teklifi üzerine üst disiplin amirlerince veya resen üst disiplin amirleri tarafından görevlendirebilir.
• Yazılı olarak görevlendirilmesi gerekir.
• Görevlendirme yazısında, soruşturmanın konusu, yer, kişi, zaman ve olay şeklinde açıkça belirtmelidir.
• Hakkında soruşturma yapılacak kişinin üstü olması gerekir.
• Disiplinsizliğin mağduru yahut tarafı olmamalı aynı zamanda şahısla arasında husumet bulunmamalıdır. Yani soruşturmacının tarafsız bir şekilde araştırma ve incelemeyi yürüttüğüne dair şüpheye mahal verilmemelidir.

Bunlarla birlikte, disiplin amirince de soruşturmanın yürütülmesi mümkündür. Ancak disiplin amirinin de disiplin soruşturmacısında aranan şartları taşıması gerekmektedir.

Askeri Disiplin Soruşturmasına Başlama ve Ceza Verme Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?

Askeri disiplin soruşturmalarında zamanaşımı süreleri disiplin amirleri, disiplin ve yüksek disiplin kurulu yetkileri bakımından 3 farklı şekilde ele alınmaktadır;

Disiplin amirlerinin yetki alanına giren disiplinsizliklerde;

Fiilin disiplin amirince öğrenilmesinden bir ay içinde disiplin cezası verilmemesi halinde ceza-verme yetkisi zamanaşımına uğrayacaktır. Aynı zamanda fiilin işlendiği tarihten itibaren iki yıl içinde disiplin cezası verilmezse ceza-verme zamanaşımına uğrayacaktır.

Disiplin kurulunun yetki alanına giren disiplinsizliklerde;

Fiilin disiplin amiri tarafından öğrenilmesinden 6-ay ve her-durumda disiplinsizliğin işlendiği tarihten iki-yıl sonra ceza verilemeyecektir.

Yüksek Disiplin Kurulu yetkisinde olan Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezasını gerektirecek durumun oluştuğunun disiplin amirleri tarafından tespit edilmesinden itibaren bir yıl ve her hâlde disiplin cezasını gerektiren fiil ve hâllerin işlendiği tarihten itibaren beş yıl geçtikten sonra ceza verilemeyecektir.

Savunma Hakkı

Disiplin soruşturmasının tamamlanmasından ve rapor düzenlenmesinden sonra savunma alınmalıdır. Firar ve izin tecavüzü gibi ilgilinin bulunamaması nedeniyle savunma almayı imkânsız hâle getiren zorunlu hâller haricinde savunma-alınmadan disiplin cezası verilemez.

Askeri Disiplin Cezalarına Karşı Dava Açılabilir Mi?

Türk Silahlı Kuvvetleri disiplin hükümleri gereğince tüm disiplin cezalarına karşı idareye itiraz etmek mümkündür. İtiraz sonucunda uyuşmazlığa konu olan işlemin yargıya başvurulmadan geri alınması, kaldırılması veya değiştirilmesi mümkün olmaktadır. Ancak idareye itiraz, hukuka aykırılıklara karşı disiplin-cezası alan kişiyi yeterince hukuki anlamda korumamakta; yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle yargı denetimi hukuki koruma adına önem arz etmektedir.

Yargı yolu açık olan askeri disiplin cezaları;

• Yüksek Disiplin Kurulu tarafından verilen Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezalarına,
• Subay, astsubay, uzman erbaş ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında disiplin amirleri veya disiplin kurulları tarafından barış zamanında verilmiş olan aylıktan kesme, hizmet yerini terk etmeme ve oda hapsi cezalarına karşı iptal davası açabilecektir.

Yargı yolu kapalı olan askeri disiplin cezaları;

Askeri öğrenciler ile erbaş ve erlere verilen tüm disiplin cezaları ile subay, astsubay, uzman erbaş ile sözleşmeli erbaş ve erlere verilecek uyarma, kınama ve hizmete kısmi süreli devam disiplin cezalarına karşı dava açma yolu kapalıdır. Bunlara karşı idare mahkemelerinde dava açılamaz.

Askeri Disiplin Cezalarına Karşı Dava Açılması

Disiplin cezalarına karşı cezanın kesinleştiğinin tebliği veya öğrenilmesinden itibaren 60 gün içinde idare mahkemelerinde dava açmak mümkündür. Bununla birlikte yetkili idare mahkemesi disiplin cezası alan kişinin görev yaptığı yer idare mahkemesidir.

Disiplin soruşturmasının yürütülmesi veya sonuçlandırılması aşamasında belirtilen ağır usullere uyulmaması cezaların iptaline neden olacaktır. Aynı zamanda her ne kadar yukarıda belirtilen bazı disiplin cezalarına dava yolu kapatılmış olsa da savunma hakkına uyulmaması, usul ve zamanaşımı itibariyle kanunlara aykırı davranılması gerekçesiyle söz konusu kararların denetlenebildiğini belirtmek gerekir. Disiplin cezalarıyla ilgili idare mahkemelerinde açılan davaların yüzde 60 ila 70’i disiplin soruşturmasının usulüne uygun yürütülmemesinden kaynaklı olarak iptalle sonuçlanmaktadır.

İdare mahkemelerinin resen araştırma ilkesi bir yana dava açılmadan önce de bu usulsüzlüklerin tespit edilmesi ve bunlara yönelik bir çalışma yapılması açısından alanında uzman bir İdare Avukatından hukuki yardım alınması faydalı olacaktır.