İşçi ile işveren arasındaki iş akdi çeşitli sebeplerle sona erebilir. İşçinin ölümü, tarafların anlaşması (ikale sözleşmesi) ve belirli sürenin dolması iş sözleşmesini sona erdiren genel nedenlerdir. İş sözleşmesi taraflardan birinin tek taraflı feshi ile de sona erebilir. Bu halde işveren tarafından iş akdi feshedildiğinde yani işçi işten çıkarıldığında işçinin bir takım hakları doğar. Bu haklara kıdem ve ihbar tazminatı, ulusal bayram ve genel tatil ücreti, yıllık izin ücreti vb. örnek olarak gösterilebilir.
İş sözleşmesinin tarafların anlaşmasıyla yani ikale sözleşmesi ile sona ermesinde taraflar arasında tazminat borcu doğmaz. İşçi kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanamayacağı gibi iş güvencesi hükümlerine dayanarak da işe geri dönemez. İş sözleşmesinin anlaşma ile sona ermesinin geçerli olabilmesi için işçinin açık rızasının ve makul yararının bulunması gerekmektedir.
Belirli süreli iş sözleşmesi süresi dolduğu anda herhangi bir şeye gerek olmadan kendiliğinden sona erer.
İşçinin ölümü iş sözleşmesini sona erdirir. İşverenin ölümü halinde ise onun yerini mirasçıları alır ve iş yerinin devrine ilişkin hükümler kıyas yoluyla uygulanır.
İş sözleşmesi taraflardan birinin sözleşmeyi sona erdirmeye yönelik irade açıklamasıyla yani fesihle sona erebilir. Fesih bozucu yenilik doğuran bir haktır. Feshin sonuç doğurabilmesi için fesih beyanının karşı tarafa ulaşması gerekmektedir. Fesih şartları, hüküm ve sonuçlarına göre bildirimli (süreli) fesih ve bildirimsiz (süresiz, haklı sebeple) fesih olmak üzere ikiye ayrılır.
- Bildirimli fesih: Belirsiz süreli ve sürekli iş sözleşmelerinde belli bir süre geçtikten sonra sözleşmeyi sona erdiren irade beyanıdır. Bildirimli fesihte sözleşmeyi sona erdirmek isteyen tarafın sözleşmeyi sonlandıracağını önceden bildirmesi gerekir. Bildirim sürelerine uymayan taraf karşı tarafa ihbar tazminatı öder. İş sözleşmesi:
- Altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin karşı tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,
- Altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin karşı tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,
- Bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin karşı tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
- Üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirimin karşı tarafa yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra sona erer.
- Bildirimsiz fesih: Taraflardan birinin haklı sebebe dayanarak iş sözleşmesini derhal sona erdirmesidir.
İşçinin İşten Çıkarılması ve Kıdem Tazminatı
İşten çıkarılan işçinin hakları arasında kıdem tazminatı konusu da yer alır. İşçi iş yerinde 1 yıl ve daha uzun süredir çalışıyor ise kıdem tazminatı alma hakkı bulunur. Kıdem tazminatı uygulaması çalışılan her yıl için geçerlidir. İş sözleşmesinin sonlandırılmasında işçinin bir kusuru olmaması durumunda kıdem tazminatı alınabilir.
İşverenin iş sözleşmesini haklı bir nedene dayanarak feshetmesi durumunda işçi kıdem tazminatı alamaz. Kıdem tazminatı talep edecek işçi açısından bilinmesi gerekenlerden biri de zamanaşımı süresidir.
İşçi haksız bir nedenle işten çıkarılmış ise ve 1 yıl ve daha uzun süreli çalışması durumunda kıdem tazminatı alabilir. Bu tür bir durumda işçi kıdem tazminatı davası açabilir. Dava zamanaşımı süresine riayet edilmesi gerekirken 5 yıllık dava zamanaşımı aşılmamalıdır.
İşçinin İşten Çıkarılması ve İhbar Tazminatı
İşten çıkarılan işçinin hakları söz konusu ise bunlardan biri de ihbar tazminatıdır. İşçi bir iş yerinde çalışıyorken iş sözleşmesi sonlandırılacaksa işveren tarafından sonlandırma öncesinde işçiye bildirim yapılması zorunludur. Bu bildirim işçinin kıdemine göre belirlenecek sürede yapılır.
Yasal süreye uygun bir şekilde yapılması gereken bu bildirim işçinin mağdur olmasını önleme amacı taşır. İşçiye yapılacak işten çıkarılma bildirimi sayesinde işçinin yeni bir iş araması için kendisine süre tanınmış olur.
İşten çıkarılan işçinin hakları arasında bildirim yapıldığında belirli sürelere göre hareket edildiği görülür. Buna göre işçi iş yerinde 6 aydan az çalışma dönemine sahipse kendisine 2 haftalık bildirim süresi tanınır. Tazminat hesaplanırken de 2 haftalık ücretlendirme yapılır.
6 ay ve 1,5 yıllık çalışma dönemi için bildirim süresi 4 haftadır. Tazminat hesaplaması da 4 haftalık ücretlendirmeye göre yapılmalıdır. 1,5 yıl ile 3 yıl aralığında çalışma süresi olan işçi için bildirim süresi 6 haftadır. İhbar tazminatı tutarı hesaplaması da 6 hafta ile sınırlı olur. 3 yıldan fazla çalışan işçi 8 haftalık bildirim süresine tabi olurken tazminat miktarı da 8 haftalık ücretlendirme ile yapılır.
İşten çıkarılan işçinin hakları arasında yer alan ihbar tazminatı diğer tazminatlardan farklıdır. Bu tazminat iki yönlüdür. İşçinin de kurallara riayet etmediği durumlarda işverene tazminat ödemesi söz konusu olabilir. İşçinin işten ayrılmadan önce işverene ayrılacağını bildirim yapmak sureti ile haber vermesi gerekir.
İşe İade Davaları
İşe iade, tek taraflı olarak ve patron tarafından yapılan sözleşme iptalinde işçiye verilen yasal bir haktır.
Buna göre haksız yere işten çıkarılan bir işçi, İş Mahkemesi’ne başvuruda bulunabilmekte ve tekrar mevcut işine dönmeyi talep edebilmektedir.
Dava kazanıldığı ve işçinin suçsuz olduğu ispatlandığı taktirde, işçi işine kaldı yerden devam etmektedir.
İşverenin ilgili dava sonucunu kabul etmediği ve işçiyi işe geri almadığı durumlarda ise işçiye yeni bir tazminat hakkı doğmaktadır ve işveren tarafından ödenecek tazminat tutarı ise ilgili mahkeme tarafından detaylı bir biçimde belirlenmektedir.
İşsizlik Maaşı
İşten Çıkarılan İşçilerin Hakları önemlidir ve İşsizlik maaşı, yine haksız yere işten çıkarılan işçiye devlet destekli ve İŞKUR üzerinden verilen bir ödenektir.
İşsizlik maaşının süresi ve tutarı belirli kriterlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir ve İşsizlik maaşı; işten atılma, iş yerinin kapanması ve evlenme gibi durumlarda alınabilmektedir.
Buna göre son 3 yıl içinde 600 günlük sigorta primi yatırılmış olanlar, brüt maaşın %40 oranında işsizlik maaşı almaktadır.
Hesaplama yapılacak brüt maaş için ise son 4 ay ödemesi göz önüne alınmaktadır ve maaş süresi ise 8 ay ile 10 ay arasında değişmektedir.
Daha önceki dönemlere ait sigorta primleri gösterilerek de ödenek başvurusu yapma seçeneği mevcuttur.
Bu konuda benzer makaleler için tıklayın
