İşten ayrılan bireyler bu sürecin sonunda çalışma süreçleri ile ilgili tazminat talebinde bulanma hakkını elde edip etmediği oldukça önemlidir.
Kendi istediği ile işten ayrılan tazminat alabilir mi sorusu çalıştığı iş yerinde sıkıntı yaşayan işçilerin kafasını fazlasıyla meşgul etmektedir. Bu konuda kanunlar oldukça açık ve nettir. Hiçbir tartışmaya yer bırakmayacak şekilde kesin hükümler vardır. İşçi kanununda Kıdem tazminatı alabilmenin şartlarını incelediğinizde kendi isteğinle iş yerinden ayrılabilmenin şartları tek tek sıralanmıştır…
Kişilerin kendi istedikleri doğrultusunda iş süreçlerini sona erdirmeleri durumunda herhangi bir hak talep edemeyecekleri belirtilmektedir. Yani özetle işçi hiçbir gerekçe olmadan iş yerinden ayrılırsa ne kıdem ne de ihbar ne de diğer haklarını fazla mesai, hafta sonu, bayram, resmi tatil iş verenden talep edebilir. Burada önemli olan nokta kişilerin iş akdinin ne şekilde sona erdiğidir. Buna bağlı olacak şekilde hak kazanıp kazanmadığı değişkenlik gösterebilmektedir.
Hangi Hallerde Kıdem Tazminatına Hak Kazanılır?
Genel kural olarak haklı bir sebebi olmadan iş yerinden kendi isteğiyle ayrılan yani istifa eden işçi kıdem tazminatı alamayacaktır. Bu işçi, kıdem tazminatı alamayacağı gibi istifa etmeden önce yazılı olarak işverenine bildirim yapmamışsa bir de ihbar tazminatı ödemek zorunda kalabilir. Çünkü 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesine göre iş sözleşmesini sona erdirmek isteyen işçi/işveren feshi yazılı olarak ve bildirim süresine bağlı kalarak diğer tarafa bildirmelidir.
Fakat işçi, haklı bir sebep göstererek işyerinden ayrılırsa işi kendi bırakmış olsa dahi kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Bu durumda işçi için hangi hallerin haklı sebep olarak kabul edilebileceği hususu önem arz etmektedir. İşçinin işi bırakması için haklı sebep olarak gösterebileceği başlıca sebepler şunlardır;
Sağlık Sorunları Nedeniyle Kıdem Tazminatı
İşyerindeki ağır çalışma şartlarından yani işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı bozulursa (iş kazası, meslek hastalığı vs.) ve işçi iş akdini bu gerekçe ile tek taraflı olarak feshederse kıdem tazminatına hak kazanır.
Mobing (Psikolojik Şiddet) Nedeniyle Kıdem Tazminatı
İşçi işyerinden istifaya zorlanıyor, tazminatsız çıkarılmak isteniyorsa (mobbing, psikolojik şiddet) işçinin bu durumu belgelemesi kaydıyla iş akdini haklı sebeple feshetmesi mümkündür. Bu durumda da kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
Ücretini Alamayan İşçinin Kıdem Tazminatı
İşveren tarafından, işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse, işçi istifa ederek kıdem tazminatı alabilir. Ücretin hiç ya da bir kısmının ödenmemesi bu konuda önem arz etmemektedir. Yani ücreti hiç ödenmeyen işçi işten haklı sebeple ayrılıp kıdem tazminatı alabileceği gibi ücreti eksik yatırılan işçi de aynı şekilde kıdem tazminatı talep edebilecektir.
Ücret dışında ikramiye, prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, fazla mesai, hafta tatili, genel tatil gibi alacakların ödenmemesi durumunda da işçinin iş sözleşmesini haklı fesih imkânı bulunmaktadır. Bu durumlarda da kıdem tazminatı alacağına hak kazanmaktadır.
İşçinin SGK Primlerinin Düşük Yatırılması Halinde Kıdem Tazminatı
Uygulamada en sık görülen durumlardan biri de, daha düşük SGK primi ödemek adına işçinin maaşının düşük gösterilmesidir. Bu durumda işçinin SGK primleri gerçek ücretten yatırılmıyorsa, işçinin bu gerekçe ile iş akdini sona erdirmesi işçi bakımından bir haklı fesih olmakta ve işçi kıdem tazminatı talep hakkına sahip bulunmaktadır.
Ayrıca işçinin sigortası işverence geç ve eksik bildirilmişse de işçi bu gerekçe ile iş akdini tek taraflı olarak feshederek kıdem tazminatı talebinde bulunabilir.
Yine işveren tarafından işçinin haberi olmaksızın SGK’da giriş-çıkış yapılıyorsa, bu durum işçi bakımından bir haklı fesih gerekçesi yaratmakta ve işçi kıdem tazminatına hak kazanabilmektedir.
İzin Kullanamayan İşçinin Kıdem Tazminatı
İşçi 1 Mayıs, 23 Nisan,19 Mayıs ve sair resmi tatiller ile Dini Bayram ve tatillerde zorlama ile çalıştırılıyorsa ve/veya çalıştırıldığı halde ücreti kendisine ödenmiyorsa, işçinin bu gerekçe ile istifa ederek, kıdem tazminatı talebinde bulunma hakkı mevcuttur.
İşveren, iş kanundan kaynaklı yıllık izinleri tam olarak kullandırmıyorsa, işçinin istifa ederek, kıdem tazminatı talebinde bulunma hakkı mevcuttur.
Zorlayıcı Sebeplerin Olması Durumunda Kıdem Tazminatı
şçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa ve işçi iş akdini bu sebeple tek taraflı olarak feshederse kıdem tazminatı talep hakkına sahip olacaktır.
Yukarda bahsedilen bu sebeplerin her işin, işçinin ve işyerinin durumuna göre çoğaltılması mümkündür. İşçinin söz konusu haklı sebeplere bağlı olarak iş akdini tek taraflı olarak feshetmesi halinde, her ne kadar iş akdi işçi tarafından sona erdirilmiş olsa da, işçi kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.
Bunların dışında uygulamada bazı durumlar vardır ki görüntü itibari ile işçinin istifası gibi görünmesine karşılık kıdem tazminatı hakkı doğmaktadır.
Tazminat Alarak İşten Ayrılma Şartları
Bir birey işi iş mevzuatı kapsamında gerekli sebeplerin varlığı ile sona erdiriyor ise bu noktada bir hak elde edecektir. Nasıl tazminat alabilir, nasıl işlemler devam edebilir buna bağlı olacak şekilde akıllara takılan tüm sorular cevap bulabilmektedir. Önemli olan her zaman bireyin haklılık sebebinin bulunması ve bu bağlamda çıkarılma sürecini yaşamasıdır.
Burada hak kazanacak olan kişilerin iş kazasına, yaşanılan meslek hastalığına maruz kalması gibi oldukça mühim noktaların bulunması gerekecektir. Bu sağlandığı takdirde kişilerin tazminat elde edebilme hakkı bulunmaktadır. İşten ayrılan tazminat alabilir mi soruları bu şekilde doğru çözümler ortaya koymaktadır.
İş Akdinin Sona Erme Sürecinde Önemli Noktalar
- İşten gelişigüzel ayrılan bireyler herhangi bir tazminat hakkına sahip değildir
- İşten ayrılan bireylerin haklı nedenlerinin bulunması önemlidir
- Haklı nedenler ile işten ayrılan bireyler tazminat talep edebilme hakkına sahip olmaktadır
- İşten çıkarılan bireyin iş yeri tarafından böyle bir duruma maruz kalması durumunda bunu mutlaka belgelemesi önemli olmaktadır
- İşten ayrılan kişinin yeni işe başlama süreci yine tazminat alımı noktasında önemlidir
- Kıdem tazminatının amacı bireyin işten ayrıldığı sürede geçimini sağlayabilmesidir
Tazminat elde etmek ve iş sürecinin sonunda sürekli gelir elde edemeyecek duruma gelmek verilen tazminatlar açısından önem arz etmektedir. Kişi kendi isteği ile işten ayrılmış dahi olsa bunun haklı bir gerekçesi bulunmalıdır. Aksi takdirde iş akdine uygun çıkarılma da tazminat hakkı kaybedilmektedir.
İstifa Eden Tazminat Alabilir mi?
“Kıdem Tazminatı”na hak kazanmanın yolları kanunlarla düzenlenmiştir. Misal tazminatı hak etmek için işçi en az 1 (bir) yıl çalışmış olmak gerekiyor ve kendi isteği ve kusuru olmaksızın işten çıkarılmış olması isteniyor. Anlaşıldığı üzere çalışmalarını gerekçesiz bırakan çalışan, kıdem tazminatı alamaz.
Çalışan bu durumda kıdem tazminatını alamadığı gibi işverene ihbar tazminatını da ödemek zorunda olabilir. Konuyla ilgili Yargıtay kararı: “İstifa belgesindeki ifadenin genel bir içerik taşıması durumunda, işçinin dava dilekçesinde somut sebepleri belirtmesinde hukuka aykırı bir yön bulunmamakta olup istifanın ardındaki gerçek araştırılmalıdır.
İş sözleşmesinin istifa ile sona ermesi halinde, işçinin iş güvencesi hükümlerinden yararlanması mümkün olmadığı gibi, ihbar ve kıdem tazminatlarına da hak kazanamaz. İstifa durumunda işçinin işverene ihbar tazminatı ödemesi yükümü ortaya çıkabileceğinden, istifa üründeki belgelerin titizlikle ele alınması gerekir.”
Kendi İsteğiyle İşten Ayrılan Tazminat Alabilir mi?
İş sözleşmelerinin feshinden önce bildirim süresine bağlı kalınarak diğer tarafa yazılı bildirimde bulunulması esastır. İşten ayrılmak (istifa) isteyen işçi, sağlık nedenleri, iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık veya işin durması benzeri haklı nedenler dışındaki işten ayrılmalarda işverenine bildirim süresini dikkate alarak yazılı bildirimde bulunmakla yükümlüdür.
İşten kendim çıkarsam tazminat alabilirmiyim ?
İşçinin kendi isteğiyle işten ayrılması durumunda, ayrılmanın nedeni önem taşımaksızın ihbar tazminatı hakkı oluşmamakta, böylesi bir talepte bulunulamamaktadır. İşten ayrılmanın yukarıda sayılan nedenler dışında bir gerekçeye dayanması ve işçinin bildirim süresine uymaksızın işi bırakması halinde, işverenin talep etmesine bağlı olarak işi bildirim süresine uymadan bırakan işçi ihbar tazminatı ödemek durumunda kalacaktır.
