Sigortalılık süresini ve pirim ödeme gün sayısını tamamlayan işçinin, yaş koşulu nedeniyle emeklilik hakkını kazanamamış olsa da, 4447 sayılı Yasanın 45 inci maddesi ile 1475 sayılı Yasanın 14 üncü maddesi uyarınca, gerekçesi açıkça belirtilmek suretiyle emeklilik sebebiyle kıdem tazminatına hak kazanarak işyerinden ayrılma hakkı mevcuttur. Bahsi geçen emeklilik sebebiyle fesih hakkı, işçiye bağlı bir hak olup hakkın doğduğu tarihten itibaren istendiğinde kullanılabilmesi mümkündür.
Emeklilik sebebiyle kıdem tazminatına hak kazanılabilmesi için yasada öngörülmüş olan birtakım şartlar sağlanmalıdır. Bu doğrultuda, yasa hükmünden yararlanmak isteyen işçinin bu hakkı kullanmak istediğini ihbar önel sürelerine uygun olarak önceden işverene bildirilmesi ve emekliliğe hak kazanılmış olduğuna dair SGK’nın ilgili biriminden alınacak belgenin işverene ibrazı gereklidir.
08.09.1999 tarihinden önce işe başlayanların, 15 yıl 3600 prim gün şartını yerine getirmiş olmaları kıdem tazminatına hak kazanabilmeleri için şart olarak öngörülmüş iken; 08.09.1999 tarihinden sonra işe başlayanlar için bu şart 25 yıl sigortalılık ve 4500 gün prime çıkarılmıştır. Bir başka ifade ile, 08.09.1999 tarihinde veya bu tarihten sonra ilk defa sigortalı olan bir işçinin kıdem tazminatı alabilmesinin ön şartı artık, bu işçinin 25 yıl sigortalı olması ve en az 4500 gün prim gününü doldurmasıdır.
Bunun yanı sıra, bir değişiklik daha getirilerek yıl şartı aranmaksızın emeklilik için 7000 gün prim koşulunun sağlanmış olması da düzenlenmiştir. Buna göre, ilk sigorta girişi 08.09.1999 ve sonrası olan bir işçi, yıl şartına tabi olmaksızın 7000 gün primi dolunca kıdem tazminatına hak kazanabilmektedir.
Özetle, 08.09.1999 tarihinden önce işe giriş yapanlar için 15 yıl ve 3600 gün prim şartı; 09.09.1999 tarihinden sonra işe başlayanlar için ise 25 yıl ve 4500 gün prim veyahut yıl şartı olmaksızın 7000 prim gün şartı öngörülmüştür.
İşçinin yıl ve gün prim dolması şartını sağladığının ispat edilebilmesi için SGK ilgili Müdürlüğünden emekliliğe hak kazandığına dair belgenin alınarak işyerine sunulması gerekmektedir.
Bu belgenin SGK’dan temini akabinde işçi eylemli olarak sözleşmeyi feshedebilir. Kural olarak, herhangi bir fesih ihtarına lüzum yoktur. Ancak fesih iradesinin ortaya konulduğunun ispatı açısından yazılı bildirimde bulunmakta fayda vardır. Yani, feshin yazılı olması geçerlilik değil ispat şartıdır.
İşten ayrılma bildiriminin noter marifetiyle yapılması durumunda hem ispat kolaylığı sağlanmış olur hem de bildirimin noter marifetiyle alındığı tarihten itibaren bankalarca uygulanan en yüksek mevduat faizi doğrultusunda temerrüt tarihi işlemeye başlar.
Emeklilik Nedeniyle İşten Ayrılma Şartları
Emeklilik nedeniyle işten ayrılma şartları, 1475 sayılı İş Kanunu ile düzenlenmiştir. Pirim gün sayısı ve çalışma süresi, 08.09.1999 tarihinden önce işe girenler ve bu tarihten sonra işe girenler için ayrı düzenlenmiştir.
- 3600 iş günü ve 15 yıllık sigortalılık süresini dolduran işçi, 08.09.1999 tarihinden önce işe girmişse emeklilik nedeniyle işten ayrılma hakkına sahiptir.
- 08.09.1999 tarihinden sonra işe giren işçi, 1500 iş günün ve 25 yıllık sigortalılık süresini doldurması veya yıl şartına bağlı kalmaksızın 7000 gün pirim koşulunu yerine getirmesi durumunda, emeklilik hakkına sahip olur.
- Malulen emeklilik işlemlerinde, 1800 pirim koşulunun sağlayan işçiler emeklilik nedeniyle işten ayrılmaya hak kazanır.
Emeklilik gün ve pirim şartlarını oluşturan işçi, SGK’dan emeklilik nedeniyle kıdem tazminatı hak kazandığını gösterir evrakı alarak ve işverene sunmalı. Bu sayede iş akdini feshedebilir. Emeklilik sebebi ile iş akdinin feshi işverenin tasarrufunda değildir.
Emekli Çalışan İşten Ayrılırsa Kıdem Tazminatı Alır Mı?
İşçi emeklilik şartlarını yerine getirip, işten ayrılır. Kıdem tazminatına hak kazanır. İşçinin emeklilik sonrası aynı iş yerinde veya başka bir iş yerinde çalışmasına engel bir durum yoktur. Sonraki girmiş olduğu iş yerinden emekliliğini haklı sebep göstererek iş akdini fesheder. İkinci defa kıdem tazminatı talebi haklı sebeptir. Ancak SGK işçiye en fazla iki defa emeklilik sebebiyle tazminat almaya hak kazandığına dair belge verebilir. Bu durumda, işçi en fazla iki defa kıdem tazminatı almaya hak kazanabilir.
Emeklilik Nedeniyle İhbar Tazminatı Alabilir Mi?
İhbar tazminatı, iş sözleşmesini tek taraflı fesheden tarafın, iş sözleşmesi taraflarından diğerine ödenen tazminat hakkıdır. İşi sözleşmesini bozan tarafın, işçi veya işveren olması durumu değiştirmez.
Emekli Olan İşçinin Kıdem Tazminatını Kim Öder?
İşçinin kanunla belirtilen süreyi ve pirimi doldurması ile SGK’dan emeklilik sebebiyle kıdem tazminatını almaya hak kazandığını bildirir yazıyı, işverene iletmesi ile tazminat hakkını kazanır. İşçinin son çalışmış olduğu iş yerinde çalıştığı süre baz alınarak, bürüt maaş üzerinden hesaplanarak, işveren tarafından, işçiye ödenir.
Emeklilik sonrası ihbar süresi ile ilgili Yargıtay Kararları
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 17.02.2009 tarihli 2007/36441 E., 2009/2758 K. sayılı kararı uyarınca;
“Davacı işçi işyerinde geçen tüm hizmet süresine göre ihbar tazminatının ödetilmesini talep etmiş, mahkemece iş sözleşmesi ile arttırılmış ihbar önellerine uyularak davacının işyerindeki kıdeminin 36 aydan fazla olduğu gerekçesiyle 10 haftalık ihbar öneline göre hesaplama yapılmış ve daha önce ödenen miktar düşülerek isteğin kabulüne karar verilmiştir.
Davacının 31.3.2006tarihinde emekli olduğu ve yasal kıdem tazminatının ödendiği hususu tartışma dışıdır. İşçinin işyerinde emeklilik sonrası çalışmaları yeni bir iş sözleşmesi niteliğindedir. Böyle olunca işçinin hizmetlerinin ihbar tazminatı hesabı noktasında birleştirilmesi doğru olmaz. Belirtmek gerekir ki, ihbar tazminatı açısından hizmet süresi ile yukarıdaki bentte sözü edilen 6 aylık kıdem koşulu birbirinden bağımsızdır.
Mahkemece tüm süreye göre ihbar öneli belirlenmek suretiyle karar verilmesi hatalı olmuştur. İşverence 6.6.2006 tarihinde gerçekleştirilen feshe göre 2 haftalık ihbar tazminatı ödendiği sabit olmakla ihbar tazminatı fark isteğinin de reddine karar verilmelidir.”
Yine Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin14.02.2001 tarihli 2000/18909 E., 2001/2608 K. sayılı kararı uyarınca;
“Davacının 25.1.1999tarihinde işyerinden emeklilik nedeni ile ayrıldığı anlaşıldığından bu tarihten sonraki çalışmaları yeni bir hizmet aktine dayandığının kabulü gerekir. Böyle olunca davacının emeklilik tarihinden sonraki çalışma süresine göre 1475 sayılı kanunun 13. maddesi gereğince hak kazandığı ihbar tazminatı süresi 4 haftadır. Mahkemece 6 hafta üzerinden hesaplanan ihbar tazminatına hükmedilmesi hatalıdır.”
