Yine bir ramazan ayı geldi ve gidiyor bile. Bu ayda inancı ne olursa olsun her insana güzel huylar akseder. Herkes bir nebze daha makul ve yumuşak davranır. Ayrıca ayın bereketi de gözle görülür şekildedir. Yardımlaşmalar, iftarlar, ziyaretler..Efendim kısacası bir neş’e ayı. Ramazan ayı da olsa her şey güllük gülistanlık değil elbette, ama zor günler de geçer inşallah diyelim. Bu günden de bayrama bir selam çakalım.
Evet gelelim akıllarda soru işareti oluşturabilecek bir meseleye. Yemek verme ya da yemek parası ödeme uygulaması olan bir iş yerinde Ramazan ayında oruç tutan işçi bunun yerine yemek parası isteyebilir mi?
“…..Yahu sen ibadet ediyorsun, zaten yemek yemeyeceksin, bir de üstüne oruç tutuyorsun diye para mı alacaksın?…… diyebilirsiniz. Durun durun hemen parlamayın, hak varsa eğer her şeyden önce o gelir, hakkın küçüğü büyüğü olmaz, hak varsa ve istendiyse istendi diye de kişinin ibadetinize zarar gelmez. İşin hukuki boyutuna gelince işçinin bu ücreti alabilmesi için bazı ihtimallerin gerçekleşmesi gerekir. Bunları izah edelim.
1.İş Sözleşmesinde Aylık Olarak Yemek Ücreti Verileceği Kararlaştırılmışsa
İş sözleşmesinde ya da toplu iş sözleşmesinde işçiye her ay belirli bir tutarda yemek ücreti verileceği yahut özellikle her sene Razaman aylarında işçilere yemek yerine ücret ödeneceği kararlaştırılmış olabilir. Bu durumda kişinin hak edişi bir ücret ödemeye yani nakite bağlandığı için işçi Ramazan ayında oruç tutsun ya da tutmamış olsun fark etmeksizin yemek parasını alır. Ödenmemesi hak ihlali olur. Bu durum ticket/multinet gibi kartlı sistemlere yapılan ödemeler için de aynen geçerlidir.
2. İş Sözleşmesinde Yemek Parası Ödeneceği Yazmasa da İş yeri Uygulaması olarak Yemek Parası Ödeniyorsa
İşyeri uygulamaları düzenli bir hal aldıysa şu durumda kanun koyucu artık bu uygulamaları iş sözleşmesi hükmüne dönüşmüş saymaktadır. Yani bir işyerinde iş sözleşmesinde örneğin yemek parası verileceği yazmamış ancak işyerinde yıllardır düzenli olarak her ay işçiye yemek parası veriliyorsa artık bu ödeme işvereni bağlar. Bu işyeri uygulaması artık sözleşme niteliğine dönüşür ve işçinin rızası olmadan işveren tarafından tek taraflı kaldırılamaz.
İşte iş yerinde sözleşmede olmasa da iş yeri uygulaması olarak yemek parası / ticket/multinet vs.. ödemeleri varsa yine Ramazan ayında işçi oruç tutsun ya da oruç tutmamış olsun fark etmeksizin yemek parasını alır.
3. İş yerinde Yemek Parası Ödemesi Yoksa Ancak Bir Öğün Yemek İşveren Tarafından Sağlanıyorsa
Kanunen işverenin yemek ücreti ödemesi ya da yemek temini sağlaması zorunlu değildir. Ancak çoğu işyerinde özellikle fabrika usulü yerlerde işçilerin dışarıya çıkması çeşitli sıkıntıları barındırdığından iş yerinde mutfak bölümü olur ve işveren tarafından işçilerin bir öğün yemekleri temin edilir. Bu durum gerek iş sözleşmesi gerekse de iş yeri uygulaması şeklinde olabilir. Her iki durumda da işveren yemek teminini işçinin rızası olmadan kaldıramaz. Dikkat edelim bu ihtimalde işveren işçiye bir yemek parası ödemiyor. Doğrudan yemek çıkararak yemekhanesinde yemek veriyor. Oruç tutan işçi de bu yemeği yemediğinde diğer işçiler de yemek imkanından yararlandığında eşitsizlik olmaması için oruç tutan işçiye yemek parası verilmeli mi ?
Cevap bu ihtimalde hayırdır. Çünkü işçiye hak ediş doğrudan yemek temini şeklindedir. Ücret olarak değildir. Oruç tutmak ve yemekhanede çıkan yemeği yememek artık tamamen kişisel bir tercihtir. Bu ihtimalde işçi işverenden yemek parası isteyemez.
Ramazan ayında aklınıza takılacak bir soru hakkında bilgi vermeye çalıştık. Ramazan ayının niza,çekişme ve uyuşmazlık ayı olmadığını, barış,huzur ve çözüm ayı olduğunu unutmayalım. İçinde bulunduğumuz durumu iyi kavrayıp karşı tarafa mümkün olduğunca anlayışlı davranalım. Karşı taraf yerine kendimizi koyduğumuzda aslında ortaya bir çözüm de koymuş oluruz. Sizlere sağlıklı, sıhhatli ve sevdiklerinizle birlikte nice Ramazanlar dilerim. Şimdiden hayırlı bayramlar……..
Gaziantep Barosu Avukatı
