Polis disiplin cezaları ve cezayı gerektiren fiiller, 7068 sayılı Kanun’un 7. ve 8. maddelerinde düzenlenmektedir.
Öncelikle belirtmek gerekir ki, 7068 sayılı Kanun aynı zamanda İçişleri Bakanlığına bağlı olan;
- Jandarma Genel Komutanlığı ve
- Sahil Güvenlik Komutanlığı
personeline ilişkin yürütülecek disiplin soruşturması sürecini de kapsamaktadır.
Bu çerçevede açıklamalarımızı her ne kadar Emniyet Genel Müdürlüğü personeli üzerinden yapacak isek de, İçişleri Bakanlığına bağlı diğer birimler de bu yazının kapsamına girmektedir.
Polis Disiplin Cezaları Nelerdir?
Söz konusu cezalar polis idari soruşturma cezaları olarak da anılır. 7068 sayılı Kanun’un 7.maddesine göre polis disiplin cezaları;
- Uyarma,
- Kınama,
- Aylıktan kesme,
- Kısa süreli durdurma,
- Uzun süreli durdurma,
- Meslekten çıkarma ve
- Devlet memurluğundan çıkarma’dır.
Hangi fiilin hangi cezayı gerektirdiği ise Kanun’un 8.maddesinde düzenlenmiştir.
Devlet memurluğundan çıkarma cezasına ilişkin fiiller ve bu cezayı verme yetkisiyle ilgili olarak 657 sayılı Kanun hükümleri uygulanır.
Disiplin Amirleri ve Disiplin Kurulları
Polis disiplin cezaları, disiplin amirleri ve disiplin kurulları tarafından verilmektedir.
Disiplin amirinin, disiplin cezası verilecek personelden;
- Makam,
- Rütbe veya kıdemce büyük olması ve
- Amir konumunda bulunması gerekir.
Emniyet Genel Müdürlüğü personeline resen disiplin cezası vermeye yetkili olanlar, disiplin cezası verilecekler ile verebilecekleri cezalar 7068 sayılı Kanuna ekli 3 sayılı çizelgede belirtilmektedir.
İlçelerde Kaymakam, illerde ise Vali en üst disiplin amiridir.
Disiplin amirlerinin, amiri oldukları her rütbe ve derecedeki tüm personel hakkında disiplin soruşturması açma yetkisi vardır. Bununla birlikte disiplin amirine verilen bu yetkilerin üst disiplin amiri tarafından da kullanılması mümkündür. Disiplin amirliği yetkisi devredilemez.
Disiplin amirlerinin, disiplin cezası gerektiren fiil veya mesleğe aykırı tutum/davranışı öğrenmesinden sonra bizzat soruşturma yapması mümkündür. Aynı zamanda disiplin amirinin, soruşturma yapması için soruşturmacı görevlendirme hakkı da vardır. Bu görevlendirmenin yazılı olarak yapılması gerekmektedir. Soruşturmacı, bir veya birden fazla kişi olabilir.
Disiplin soruşturmacıları veya heyeti görevlendiren disiplin amiri adına;
- bilgi ve belgeleri toplama,
- ifade alma,
- tanık dinleme,
- bilirkişi görevlendirme,
- keşif yapma,
- hâkim veya savcı kararı gerektirmeyen durumlarda kriminal inceleme yaptırma
dahil olmak üzere her türlü inceleme yapma ve ilgili makamlarla yazışma yetkisine sahiptir.
Emniyet teşkilatında, disiplin ve soruşturma işlerinde kanunlarla verilen görevleri yapmak üzere,
- İllerde, eğitim ve öğretim kurumlarında birer polis disiplin kurulu,
- Merkezde ayrıca Emniyet Genel Müdürlüğü Merkez Disiplin Kurulu ve
- Emniyet Genel Müdürlüğü Yüksek Disiplin Kurulu oluşturulur.
Polis Disiplin Cezalarına İtiraz ve Cezanın Kesinleşmesi
Polis disiplin cezasına itiraz aşağıda belirtilen şekilde ve sürelerde yapılabilmektedir.
Disiplin amirlerinin verdiği disiplin cezalarına karşı, cezanın tebliğinden itibaren 10 gün içinde itiraz edilmesi mümkündür. İtiraz zorunlu değildir. Ancak itiraz edilecekse bu itiraz yazılı olmalıdır ve bir üst disiplin amirine yapılmalıdır.
Vali veya Emniyet Genel Müdürü tarafından verilen disiplin cezalarına karşı Bakanlık Yüksek Disiplin Kuruluna itiraz edilmesi gerekir. İtiraz üzerine verilen karar kesindir.
Kaymakamın verdiği disiplin cezalarına karşı ise Valiye itiraz edilmesi gerekir.
Süresi içinde itiraz edilmeyen cezalar kesinleşir. İtiraz üzerine yetkili mercii 30 gün içinde karar verir.
İtiraz haklı görülürse, ceza hafifletilebileceği gibi cezanın tamamen kaldırılması da mümkündür. Haklı görülmezse reddedilmektedir.
Bakan ile disiplin kurulları tarafından verilen disiplin cezalarına karşı itiraz yolu yoktur. Bunlara karşı ancak idare mahkemelerinde dava açılabilir.
Yukarıda bahsettiğimiz gibi itiraz zorunlu bir yol değildir. İtiraz etmeden de kesinleşen disiplin cezasına karşı doğrudan idare mahkemesinde dava açmak mümkündür. Ancak itiraz edilmiş ve itiraz halen sonuçlanmamışsa idare mahkemesinde dava açmak mümkün değildir. Buna rağmen dava açılırsa idare mahkemeleri tarafından ortada kesin ve icrai bir işlem olmadığı için “incelenmeksizin ret” kararı verilmektedir.
Polis İdari Soruşturma Ne Kadar Sürer?
Bu bölümde idari soruşturmanın ne kadar sürede yapılacağı açıklanacaktır. Polis idari soruşturma ne kadar sürer? ve Polis idari soruşturma aşamaları nelerdir? sorularının cevabını bulmaya çalışacağız. Polis idari soruşturma aşamalarında soruşturma; görevlendirilen yazısı, soruşturmacıya ulaştığı tarihten itibaren 2 ay içinde bitirilmesi gerekmektedir. Eğer kanunda belirtilen sürede soruşturma bitirilemiyor ise soruşturmacı ek süre isteyebilir. Ancak ek süre istemek için bir gerekçe belirtmek zorundadır. Eğer gerekçe yeterli ise disiplin amiri tarafından, soruşturmacıya ek süre verilir. Ek sürelerde zaman aşımı süreleri dikkate alınmalıdır.
Polis İdari Soruşturma Aşamaları Nelerdir?
Polis idari soruşturma aşamaları şu şekilde açıklanabilir.
Disiplin cezasını gerektiren fiilin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren;
- Belli sürelerde disiplin soruşturmasına başlanması
- Soruşturma oluru verilmesi,
- Muhakkik görevlendirilmesi,
- Disiplin soruşturma raporu düzenlenmesi,
- Son savunmanın alınması,
- Ceza verilmesi,
aşamaları idari disiplin soruşturmasının aşamalarıdır.
Açığa Alınan Polis Maaş Alır mı?
Polis memuru, açığa alındığı soruşturma aşaması boyunca, maaşının 3 de 2 sini almaya devam eder.
Açığa Alınan Polis Nasıl Göreve Döner?
Polis memurlarının göreve geri dönmesi şu şekillerde olmaktadır:
- Disiplin soruşturmasının meslekten veya Devlet memurluğundan çıkarma dışında bir disiplin cezası ile sonuçlanmasıyla,
- Veya polis hakkında adli bir soruşturma veya kovuşturma varsa soruşturmanın takipsizlik kararıyla,
- Kovuşturmanın ise beraat kararıyla sonuçlanması
sonrasında göreve dönmelidir.
Polis Disiplin Soruşturmalarında Zamanaşımı
7068 sayılı Kanun’un 8.maddesinde belirtilen fiillerin işlendiğinin disiplin amiri tarafından öğrenilmesinden sonra;
- Uyarma, kınama, aylıktan kesme veya kısa ve uzun süreli durdurma cezalarında bir ay içinde
- Meslekten çıkarma cezası veya Devlet memurluğundan çıkarma cezasında altı ay içinde,
Disiplin soruşturmasına başlanması gerekir. Aksi takdirde, disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar.
Öte yandan, disiplin cezası gerektiren fiilin işlendiği tarihten itibaren iki yıl içinde disiplin cezası verilmediği takdirde ceza verme yetkisi zamanaşımına uğrar.
Zamanaşımı;
- Tamamlanmış suçlarda suçun işlendiği,
- Kesintisiz suçlarda kesintinin gerçekleştiği,
- Zincirleme suçlarda ise son suçun işlendiği,
tarihten itibaren işlemeye başlar.
Savunma Hakkı Kullandırma Zorunluluğu
Disiplin soruşturması geçiren ilgiliye savunma hakkı tanınmadan disiplin cezası verilemez. Disiplin amirinin, yetkili disiplin kurulu başkanı veya görevlendireceği kurul üyelerinden birinin savunma istemesi mümkündür. Savunma için verilen süre 7 günden az olamaz. Bu süre içerisinde savunmasını yapmayan ilgili, savunma hakkından vazgeçmiş sayılmaktadır.
Hakkında meslekten çıkarma veya Devlet memurluğundan çıkarma cezası teklifi getirilen ilgili;
- soruşturma evrakını incelemeye,
- tanık dinletmeye,
- disiplin kurulunda sözlü veya yazılı olarak kendisi veya vekili vasıtasıyla savunma yapma hakkına sahiptir.
İlgiliye savunma hakkı kullandırılırken, savunma istem yazısında;
- İsnat edilen fiil veya haller yer, zaman, kişi ve olay belirtilerek açıkça yazılmalı,
- İlgiliye 7 günden az olmamak üzere bir süre verilmeli, (7 günden az süre verilmesi iptal sebebidir)
- Bu süre içinde savunma yapılmazsa savunma hakkından vazgeçilmiş sayılacağına ilişkin bildirimde bulunulmalıdır.
Polis Disiplin Cezalarına Karşı Dava Açılması
Yukarıda sayıldığı şekilde, polislerin açığa alınma nedenlerinden birisi ile karşılaşılmış ve ceza alınmış olabilir. Kesinleşen polis disiplin cezalarına karşı idare mahkemelerinde dava açılması mümkündür. Dava açma süresi, kesinleşen cezanın ilgiliye tebliğinden itibaren 60 gündür.
Yetkili idare mahkemesi, ilgilinin görev yaptığı yer mahkemesidir. Meslekten çıkarma veya Devlet memurluğundan çıkarma cezalarında yetkili mahkeme, ilgilinin son görev yaptığı yer mahkemesidir.
Meslekten çıkarma ve Devlet memurluğundan çıkarma cezası verilen hallerde davanın “Yürütmenin Durdurulması” istemli açılması gerekmektedir.
Diğer polis disiplin cezaları için, eğer kıdem veya terfi için olumsuzluk oluşturacak bir durum yoksa, genellikle yürütmenin durdurulmasına karar verilmemektedir.
Dava dilekçelerinde, iptali istenen disiplin cezasına ilişkin işlemi açıkça yazmak gerekir. Kural olarak, her disiplin cezası için ayrı ayrı dava açılması gerekir. Ancak tek fiilden dolayı iki ceza verilirse bunlara karşı tek dava açmak mümkündür.
Polis Disiplin Cezalarında İptal Nedenleri
Polis disiplin cezalarında disiplin cezası verilebilmesi özetle usulüne uygun bir disiplin soruşturması yapılmasına bağlıdır.
Bu çerçevede uygulamada karşılaştığımız veya idare mahkemeleri tarafından iptal-gerekçesi olarak belirtilen hususları şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Soruşturma emri olmadan disiplin soruşturması yapılması ve ceza verilmesi,
- Soruşturma emri vermeye yetkili olmayan merci tarafından soruşturma emri verilmesi,
- Disiplin soruşturmasına Kanunda belirtilen 1 veya 6 aylık sürelerden sonra başlanması,
- Disiplin cezası gerektiren fiilin işlendiği tarihten itibaren 2 yıllık sürenin geçmiş olması,
- Soruşturmacı tarafından ilgililerin ifadelerinin alınmaması veya eksik alınması,
- Disiplin cezasının sübuta ermemesi (işlenmemesi veya işlendiğinin sabit olmaması),
- İlgiliye isnat edilen fiil ile verilen cezanın birbiri ile uyuşmaması,
- Verilen disiplin cezalarının ölçülülük veya orantılılık ilkelerine aykırı olması,
- Disiplin cezası verilirken takdir hakkının kötüye kullanılması,
- Disiplin soruşturmasını yapan ile ceza verenin aynı kişiler olması,
- Kötüniyetli olarak ceza verilmesi, yani amaç unsuruna aykırılık,
- Savunma hakkının usulüne uygun bir şekilde kullandırılmaması.
Görüldüğü üzere polis disiplin soruşturması yapılırken dikkat edilmesi gereken birçok usul kuralı bulunmaktadır. Bu nedenle disiplin amirleri veya disiplin kurulları tarafından disiplin soruşturması yapılırken hatalar yapılmaktadır. Bu durum da cezaların idare mahkemeleri tarafından iptal edilmesi sonucunu doğurmaktadır.
Son olarak, Polis disiplin cezaları ile ilgili idare mahkemelerinden olumlu sonuç alınabilmesi için, soruşturmanın başından itibaren alanında uzman bir İdare Avukatından bilgi alınması gerekmektedir. Aksi takdirde davalar olumsuz sonuçlanabileceği gibi, maddi veya manevi tazminat noktasında da hak kayıpları yaşanabilecektir.
Konuya İlişkin Sıkça Sorulan Sorular
İdari Yargılama Usul Kanunu’na göre iptal davaları idari işlem hakkında yetki,sebep,konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalardır. İptal davası idari işlemlere karşı açılabilir.
İptal davalarında davalı iptali istenen kararı alan, işlemi yapan veya alınan kararı yürüten idareye karşı açılır. İptal davalarında davalı her zaman idaredir. İdari işlemler kamu görevlileri tarafından ihdas ediliyor olsa da, iptal davası kamu görevlisinin şahsına değil, idareye karşı açılır.
İdare Mahkemesinde açılan idari davaların ne kadar süreceği, kaç günde/ayda sonuçlanacağına dair kural 2577 sayılı Kanunda bellidir. Buna göre dosyalar tekemmül ettikleri sıraya göre ve tekemmül tarihinden itibaren en geç altı ay içinde sonuçlandırılır.
