İşçi bu ülkenin teminatı, olmazsa olmazı, kıymetlisi. Meslek bilen, zanaat ehli olan insan olan insanlar git gide azalıyor. Vasıflı işçi vasıfsız işçi demeden üretimin en önemli ayağı çalışanlar. Bunun kıymeti zamanla daha da çok ortaya çıkacak. Peki kıymeti biliniyor mu ? Cevap maalesef istisnaen biliniyor çoğunlukla bilinmiyor.
Piyasa koşulları ağır, iş bulmak çoğusu için zor mesele. Veya koşulları uygun bir iş bulmak daha da zor mesele. Diyelim ki işi aradınız buldunuz, binbir zorluklar yaşadığınız işsizlik döneminde tam da derdime derman olacak dediniz. Ailecek belki de çok sevindiniz. İşe başlarken sözleşme imzalama aşamasına gelindi. Dur bakalım o da ne ? Senet mi? Nasıl yani ? Neden senet imzalayacağız ki? Cevap belli
“……Mecbur imza atacaksın, yoksa da sen bilirsin, kapı orada….”
Şimdi söyleyin sayın okurlar, bu işçi bu senedi nasıl imzalamasın ? Öyle bir şansı var mı ? Bana soracak olursanız böyle bir şansı yok.
Birçok işveren halen hukuka aykırı bir şekilde çalışanlara işe girişte boş senet imzalatıyor. Bu boş senedin geçerliliği olmasa da, çalışanlar oluşacak risklere karşı bu konuda tedbirli olmalılar.
İşverenlerin pek çoğu işçilerden işe girerken boş senet alıyorlar. İnsan haklarına bile aykırı olarak değerlendirilebilecek bu tarz uygulamalar ne yazık ki halen ülkemizde yapılabiliyor.
İşçiler bu konuda kendilerini zorlayan işverenlere karşı tavırlarını koymalılar. ( zor olsa da ) Çünkü işverenlerin bu uygulaması açıkça hukuka aykırılık teşkil eder.
Diğer yandan işçi boş senede imza atsa bile bu senedin bir geçerliliği yok. Ancak işçiler yine de tedbirli olmalılar. Senet, hukuken sebebe bağlı bir belgedir. Yani senet alan bir kişinin karşı taraftan bir sebep karşılığında bu senedi almış olması gerekir. İşe giren işçinin işverenine senet vermesi için ortada bir sebep yoktur. İşçinin ileride işverene veya işyerine zarar verebileceği gerekçesiyle işçiden senet alınamaz.
Böyle bir senet alınmış olsa dahi geçerliliği olmaz.
SAHTECİLİĞE GİRER!
Diğer yandan bu şekilde alınan senetlerin işçi işyerinden ayrıldıktan sonra veya ayrılmaması için tehditvari bir şekilde işleme sokulması işveren açısından olumsuz sonuçlar doğurabilir. İşçi işe girerken alınan boş senede daha sonraki bir tarihte işveren tarafından tarih atılması ve senede konu miktarın belirlenmesi halinde işveren hileli işlem yapmakla suçlanabilecektir. İşçinin imzasından imzanın atıldığı tarih belirlenebileceği için, işverenin senede attığı tarihin ve miktarın bu tarihten daha sonra olduğu da tespit edilebilecektir. Dolayısıyla işveren mahkemede hileli işlem yapmakla suçlanabilecektir. Diğer yandan bu şekilde senedin ne zaman ve hangi gerekçe ile alındığı da ortaya çıkacaktır.
İŞ VE ÇALIŞMA ÖZGÜRLÜĞÜNÜN İHLALİ SUÇU DA OLUŞUR !
İşverenin bu eylemini Yargıtay suç olarak kabul etmiştir. Bakıldığında
YARGITAY 18. Ceza Dairesi 2018/6498 E. 2020/1716 K. Sayılı kararında
“…İşçinin elinden boş senet alan işveren, iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunu işlemiş kabul edilecektir……”
İspatta tanık beyanı
İşverenin işe girerken aldığı boş senedin konu mahkemeye taşındığında teminat amaçlı alındığının ispatlanması için kritik bir husus daha var. Yargıtay içtihatlarına göre verilen senedin teminat amaçlı ve işverenin isteği üzerine verildiğini aslında böyle bir borç olmadığını tanık da dahil tüm delillerle ispatlanması söz konusu. Hatta bu husus senetlerin ispatlanması konusunda önemli bir istisnadır.
‘ALO 170’e şikayet
İşçilerin artniyetli işverenlere karşı boş senedi imzalamamaları esastır. Ancak işe ve paraya ihtiyacı olan işçiler çoğu zaman boş senet imzalamak zorunda kalabiliyorlar. Bu durumda senedin arkasında not düşmek hukuken koruyucu bir tedbir olabilir. Diğer yandan bu tip uygulamaların ALO 170 ve diğer şikayet kanallarıyla şikayet edilmesi de gerekir.
Nasıl tedbir alınır?
İşçilerin ne yazık ki her zaman işe giriş anında kendisine boş senet imzalatmak isteyen işverene karşı tavır almaları mümkün olmuyor. Bu gibi durumlarda işçilerin mağdur olmamaları adına alabilecekleri küçük bir tedbir var.
İşçiler imzaladıkları senedin arkasına ‘teminat senedidir’ ifadesini düşerlerse, kendilerini koruyabilirler.
İspatlama şartı var
Mahkeme taraflar arasındaki senet ilişkisinin nedenini de sorgulayacaktır. Senedi alan ve senedi veren kişi arasında uygun bir sebep yoksa bu senedin işveren tarafından hukuka aykırı bir şekilde alındığına karar verilecektir. Bu da seneti geçersiz kılacaktır. Senedin geçersizliğine ilişkin açılacak dava ise İŞ MAHKEMESİ nde açılacaktır.
Değerli okurlar hayat şartları maalesef zor, oturduğunuz yerden siz imzalama diye yazın avukat bey, kolaysa sen imzalama! derseniz sonuna kadar haklısınız. Ancak her şart altında imza atmak zorunda kalırsanız dahi tedbirleri almış olmanız, bilgilenmeniz için bu yazıları hazırlıyoruz. Bilmek ve akıllıca hareket etmek mecburiyetin getirdiği zorlukları ve aksilikleri aşmanızda kolaylık sağlayacaktır.
Ayrıca inanarak söylüyorum ki bir haksızlığa boyun eğdikçe haksız olan da daha çok tepenize çıkmaya çalışacak. Dik durdukça, haksız uygulamaya karşı işçi arkadaşlarınızla ağız birliği yaptıkça haksızlık yapan bazı işverenler geri adım atmak zorunda kalacaktır. Çünkü işveren size muhtaç, siz de sağlığınıza muhtaçsınız. Sağlığınızı hem bedenen hem ruhen koruyun, rızık mutlaka gelir. Saygılarımla…
Avukat Ali Tümbaş
