Evlilik, tarihin ilk dönemlerinden beri bütün topluluklarda ve kültürlerde rastlanan en yaygın birliktelik biçimidir. Önceden sürekli birlikte yaşamayan, yasal veya ahlaki açıdan birbirlerine karşı herhangi bir sorumluluk taşımayan, belki uzun süreden beri tanışmayan iki insanın evlenerek bir aile oluşturmaları bir takım zorlukları da beraberinde getirebilir. Bu zorluklar bazen tarafların her ikisi bazen de sadece biri yönünden katlanılamaz bir hal alır ve evlilik birliğini sürdürmek zorlaşır. İşte boşanma dediğimiz hukuki ve sosyal olgu iki taraftan en az birinin mutsuz olması ya da başka gerekçelerle evlilik birliğini sonlandırmak istemesiyle gündeme gelir.
Boşanma oranları, ülkemizde ve dünyada her geçen yıl artmaktadır. Öyle ki neredeyse boşanma sayıları yeni evlilik sayılarını geçecek boyuta ulaşmıştır. Bunun sonucu olarak evli kalınan süre geçmiş yıllara göre dikkat çekici bir şekilde kısalmıştır. Elbette bu durum önemli bazı sosyal problemleri de ortaya çıkarmaktadır.
Boşanma davaları kimi zaman tarafların tüm konularda anlaşmaları ile hızlı ve kolayca sonuçlanırken kimi zaman da tarafların bir veya birkaç ihtilaf üzerinde karşılıklı bir mutabakata varamamaları nedeniyle çekişmeli olarak gerçekleşmektedir.
Elbette çiftler mutsuzsa, şiddet, aldatma, sorumlulukları yerine getirmeme gibi majör olumsuzluklar varsa, tarafların evliliğin geleceğine ilişkin inançları kalmamışsa evlilik sonlandırılabilir. Ancak zaman zaman küçük sorunların büyütülmesi, iletişimden kaçınılması, başka aile üyelerinin telkin ve yönlendirmelerine karşı durulamaması, karşılıklı inatlaşma gibi üstesinden gelinebilir sorunların yönetilememesi nedeniyle evliliklerin boşanma ile sona erdirildiği de gözlenmektedir. Boşanmanın her iki taraf ve çocuklar için pek çok olumsuzluğu da beraberinde getirdiği bu nedenle karşılıklı anlayış ve hoşgörü çerçevesinde küçük sorunları devasa birer boşanma nedenine dönüştürmekten kaçınmanın en doğrusu olacağı hatırda bulundurulmalıdır.
Sorunlar evlilik birliği içinde çözülemeyecek bir hal almış, evlilik birliğini sürdürmede yanlar ve toplum açısından bir yarar kalmamışsa boşanmadan da korkmamak gerekir. Bunun olmadığı durumlarda taraflar hem kendilerini hem de birbirlerini yıpratarak, çözülememiş sorunların çok daha vahim sonuçlar doğurmasına yol açabilirler.
Boşanmaya karar verildiğinde anlaşmalı boşanma yolunun seçilmesi daha az yıpratıcı ve daha hızlı bir boşanma sürecinin yaşanmasını sağlayabilir. Ancak taraflardan biri inatlaşıyor ve boşanmak istemiyor ya da ya da yanlar boşanmanın mali sonuçları ve velayet konusunda anlaşamıyorlarsa daha yıpratıcı ve uzun bir süreç olan çekişmeli boşanma prosedürünü izlemekten başka bir seçenek de yoktur. Bu aşamada avukatınızın tercih ve yönlendirmeleri de önemli bir rol oynayacaktır. Başarılı, tecrübeli, müvekkillerinin ne istediklerini bilerek buna göre hareket eden avukatlar daha doğru bir yönlendirme sağlayarak daha iyi sonuçlar elde edebilirler. Bu nedenle avukat tercihi iyi düşünülerek yapılmalıdır.
Boşanma davaları eğer anlaşmalı olacaksa mutlaka bir anlaşmalı boşanma protokolü hazırlanmalı ve bu protokol her iki tarafın da ıslak imzasını taşımalıdır.
Anlaşmalı boşanma protokolü yanlar arasında bir sözleşmedir. Dolayısıyla borçlar hukukunun genel prensiplerine tabidir. Protokoldeki kararlaştırmalar borçlar hukukunun temel ilkelerine uygun olmalı, yanı sıra Medeni Kanunun aradığı koşulları da taşımalıdır. Bu nedenle protokolde, boşanmanın mali sonuçlarına ve velayet konusuna mutlaka yer verilmelidir. Eksiksiz ve usulüne uygun bir şekilde protokole dökülen bir anlaşma, evlilik de en az bir yıl sürmüşse genellikle tek oturumda boşanmanın gerçekleşmesini sağlar.
Ancak evlilik bir yıldan az sürmüşse anlaşmalı boşanma davası reddedilecektir. Bu durumda çekişmeli boşanma davası yolu izlenmelidir. Taraflar boşanmanın fer’ileri ve mali sonuçları üzerinde zaten anlaşmış olduklarından, sadece geçimsizliği kanıtlayarak, bu ihtimalde de yine hızlı bir şekilde boşanabilirler.
Anlaşmalı Boşanma Protokolü Nasıl Hazırlanmalıdır?
Anlaşmalı boşanma protokolü hazırlanmadan önce, boşanmaya ilişkin tüm hususlar üzerinde görüşmeli ve ellerinden geldiğince sağlıklı bir iletişim kurmalıdır. Tarafların sağlıklı iletişim kuramamaları halinde, taraflardan birinin avukatı her iki taraf arasındaki görüşmenin gerçekleşebilmesi için iletişim sağlayabileceği gibi, her iki taraf da bu görüşme için bir anlaşmalı boşanma avukatı ile anlaşmak suretiyle kendisini avukatı aracılığıyla temsil ettirebilir.
Anlaşmalı boşanmayı arzu eden taraflar, boşanma hususu üzerinde, boşanma davasının ferileri(nafaka, tazminat, velayet hususları) üzerinde ve mal paylaşım hususu üzerinde anlaşma sağlamalıdır. Mal paylaşımına ilişkin olarak tarafların anlaşmaları zaruri değildir, ancak yeni davalara sebebiyet verilmemesi ve gelecekte meydana gelebilmesi muhtemel her türlü hukuki ve ekonomik zararların önüne geçilebilmesi adına tercih edilmesini şiddetle tavsiye etmekteyiz. Böylece ilerleyen süreçte boşanma davasının akabinde ayrıca bir mal paylaşımı davası açılmasına gerek olmaksızın evlilik birliği sona erdirilebilecek ve ek masraflardan da kaçınılabilecektir.
Ancak tarafların mal paylaşımına ilişkin hususlar üzerinde anlaşma sağlayamamaları halinde, mal paylaşımı hususunun protokol dışı bırakılması mümkündür. Aynı husus ziynet eşyaları yönünden de geçerlidir. Taraflar, ziynet eşyaları ve mal paylaşımına ilişkin hak ve taleplerinden açıkça feragat etmedikleri müddetçe, bu talepleri boşanma sonrasında ayrı bir dava açmak yoluyla ileri sürebilmektedirler.
Ancak mal paylaşımı ve ziynet eşyaları için geçerli olan bu durum, yoksulluk nafakası ile maddi ve manevi tazminata ilişkin hak ve talepler için geçerli değildir. Anlaşmalı boşanma davalarında, çekişmeli boşanma davalarının aksine taraflar açısından kusur tespiti yapılmamaktadır. Bu durumun sonucu olarak ise anlaşmalı boşanma protokolünde düzenlenmeyen yoksulluk nafakası ile maddi ve manevi tazminat, kusur tespitinin mevcudiyetini ve kendisine karşı talepte bulunulmakta olan tarafın kusurluluğunu gerektirdiğinden dolayı, anlaşmalı boşanma davasında kararın verilmesi ve kesinleşmesi akabinde talep edilememektedir.
Örneğin zina sebebiyle, şiddetli geçimsizlik sebebiyle veya herhangi bir başka çekişmeli boşanma dava türü sebebiyle boşanma davasında yoksulluk nafakası ile maddi ve manevi tazminat talep edilmemesi halinde kusursuz veya daha az kusurlu olan taraf bu davanın sonuçlanmasından sonra 1 yıllık süre içerisinde bu davaları açabilmektedir, çünkü bu davalarda tahkikat aşaması yürütülmekte ve kusur tespiti yapılabilmektedir. Ancak bu durum açıkladığımız nedenden dolayı anlaşmalı boşanma davalarında mümkün olmamaktadır. Dolayısıyla bu taleplerde bulunmak isteyen tarafların mutlaka anlaşmalı boşanma protokolünde bu hususların yer almasını sağlamasını tavsiye etmekteyiz.
Velayet, çocuk ile kişisel görüş ve iştirak nafakası hususları ise protokolde bu hak ve taleplerden feragat edilmiş olsa dahi sonradan talep edilebilecektir. Çünkü bu hususlar kamu düzenini ilgilendirmektedir.
Anlaşmalı Boşanma Protokollerinin Şekil Şartı
Anlaşma protokollerinde herhangi bir şekil şartı olmamakla beraber, uygulamada, anlaşmalı boşanmaya dair protokollerin, eşlerden biri veya varsa hukuki temsilcisi tarafından “yazılı” olarak hazırlandığı görülmektedir. Uygulamada da mahkemeler anlaşmalı boşanma protokolünü yazılı olarak istemektedirler.
Anlaşmalı Boşanma Protokolü Örneği
ANLAŞMALI BOŞANMA PROTOKOLÜ
../…/….. tarihinde evlenen … ………. (T.C. Kimlik No: …………….) ve …….. ………. (T.C. Kimlik No:…………………) aşağıda belirtilen şartlar dahilinde boşanmayı kabul etmişlerdir.
Madde 1- Taraflar
……. …….. (T.C. Kimlik No: …………….)
Adres …
……. …….. (T.C. Kimlik No: …………….)
Adres ……
Madde 2- Konu
Taraflar arasındaki anlaşmazlıklar sebebiyle evlilik birliği temelinden sarsılmış durumdadır. Taraflar ../…/…… tarihinden bu yana sürdürdükleri evlilik birliğini ortak iradeleri doğrultusunda ve hiçbir baskı altında kalmadan sonlandırmaya, bu mealde anlaşmalı şekilde BOŞANMAYA karar vermişlerdir.
Madde 3- Müşterek Çocukların Velayeti
Tarafların müşterek çocuğu …… …….. ’un (T.C. Kimlik No:……….) velayeti, tarafların karşılıklı olarak anlaşmaları nedeniyle, ortak velayet şekilde olacaktır.
Madde 4- Müşterek Çocukla Kişisel İlişki Tesisi
Tarafların müşterek çocuğu …… …… tarafların ortak kararı ile davalı anne ……. ……. ile birlikte yaşayacaktır. …… ……. davacı baba ile arasında kişisel ilişki tesisi şu şekilde olacaktır;
(Örnek düzenleme olup, taraflar koşulları belirler)
Madde 5 – Nafaka
Davacı ……. ………., Davalı ……. ………’a, boşanmanın kesinleştiği tarihten başlamak üzere her ayın ilk 5 günü içinde ………-TL (……………Türk Lirası) yoksulluk nafakası ve …………TL (…………..Türk Lirası) iştirak nafakası ödeyecek olup, işbu nafaka miktarları, müteakip yıllarda TÜFE ortalaması kadar artırılacaktır.
Madde 6 – Müşterek Çocuğun Giderleri
6.1 Müşterek çocuk …… ………’un eğitim hayatı boyunca okul ücreti, servis ücreti, yemekhane ücreti, okulda başarısız olduğu dersler için alması gereken ek ders ücretleri ve sair eğitim masrafları davacı baba ……. ………tarafından karşılanacaktır.
6.2. Müşterek çocuk …… ……’un özel sağlık sigortası lisans eğitimi sona erene kadar, davacı baba ….. ……. tarafından karşılanacaktır.
Madde 7- Tazminat
Davacı …… ……… davalı ….. ……… ‘ye ……….-TL (………….. Türk Lirası) maddi tazminat ödemeyi kabul etmiştir. Söz konusu ödeme boşanma davasının kesinleşmesini müteakip 10 gün içerisinde, Davalı …… ……….. ’un TR.. …. …. …. …. …. …. … IBAN no’lu hesabına, Maddi Tazminat açıklaması ile yatırılacaktır.
Madde 8- Aile Konutu ve Ev Eşyaları
Tarafların hali hazırda oturdukları aile konutu ve evde kullanılan tüm eşyalar davalı eş ….. …… e bırakılmıştır.
Madde 9 – Mal Paylaşımı
Taraflar her türlü şahsi eşyalarını almış olup, ziynet eşyaları, müşterek menkul eşyalar ve ev eşyaları konusunda da anlaşma sağlamışlar, gerekli mal paylaşımı yaparak birbirlerini ibra etmişlerdir.
Madde 10 – Soyadı
Davalı …… ……… , boşanmadan sonra evlenmeden önceki soyadı ile beraber “…………..” soyadını kullanmaya devam edecektir.
Madde 11 – Genel Hükümler
Taraflar düzenlenen on yedi (11) maddeden oluşan ve üç (3) suret olarak tanzim edilen işbu protokol ile boşanmanın asli ve fer’i hükümleri tespit edilmiştir. Taraflar protokolü serbest iradeleri ile ve gayri kabili rücu olarak imzalamakla yürürlük kazandığını kabul ve taahhüt ederler. …/…../……….
