Boşanmada Mal Paylaşımı Nedir?
Boşanmada mal paylaşımı, evlilik birliğinin mahkeme kararı ile sona ermesinden sonra, kural olarak evlilik içinde edinilmiş malların eşit bir şekilde paylaşılması esasına dayanır. Mal paylaşımı davası, boşanma davası ile birlikte açılamaz. Mal paylaşımı davasının boşanma davası ile aynı anda, fakat ayrı bir dava şeklinde açılması halinde; mahkeme, boşanma davasının kesinleşmesini, mal paylaşımı davası için bekletici mesele yapar. Yani, öncelikle anlaşmalı veya çekişmeli boşanma davası görülerek yargılama neticesinde boşanma kararı verilmelidir. Aile mahkemesinin boşanma kararı kesinleştikten sonra mal paylaşımı davası görülmeye başlanır.
Mevcut Medeni Kanun’unun yürürlük tarihi 01.01.2002’dir. Mal paylaşımı konusunda 01.01.2002 tarihinden önceki dönemin tabi olduğu hukuki kurallar ile bu tarihten sonraki dönemin tabi olduğu hukuki kurallar tamamen farklıdır.
- Birinci Dönem: 01.01.2002 tarihinden önce satın alınan mallar kimin üzerine kayıtlıysa mal ona ait sayılır. Çünkü 01.01.2002 tarihinden önce yürürlükte olan Medeni Kanun, eşler arasında yasal olarak Mal Ayrılığı Rejiminin geçerli olduğunu kabul etmekteydi.
- İkinci Dönem (Şimdiki Dönem): 01.01.2002 tarihinden sonra yürürlüğe giren mevcut Medeni Kanun ise malların yarı yarıya paylaşımı esasına dayanan Edinilmiş Mallara Katılma Rejimini yasal mal rejimi olarak kabul etmiştir. Yani, eşlerin evlilik içerisinde elde ettiği mallar kural olarak (istisnalara aşağıda değineceğiz) yarı yarıya paylaşılacaktır.
Her iki dönem açısından da temel kural şöyledir: Evlenmeden önce alınan mallar kimin üzerine kayıtlıysa onun kişisel malı sayılır ve boşanmada mal paylaşımı hesaplamasına dahil edilmez.
Özellikle belirtmek gerekir ki, boşanmada mal paylaşımı davası açılırken mutlaka belirsiz alacak davası olarak açılmalıdır.
Boşanmada Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Anlaşmalı veya çekişmeli boşanma davası sonucunda verilen boşanma kararı kesinleştikten sonra boşanan taraflar arasında mal paylaşımı davası görülür. Taraflar mal paylaşımı davası ile üç talepte bulunabilir:
- Katılma Alacağı,
- Katkı Payı Alacağı,
- Değer Artış Payı Alacağı.
Boşanmada mal paylaşımı, tarafların evlilik birliği içinde edindiği malların paylaşıması esasına dayanır. Bu nedenle evlilikten önce elde edilen mallar hiçbir surette mal paylaşımına dahil edilemez. Evlilik birliği içinde edinilen malların paylaşımında kural, malların yarı yarıya paylaşımı ise de bu kuralın paylaşım oranını değiştiren bazı uygulama esasları vardır. Boşanma sırasında mallar paylaşılırken anahatlarıyla şöyle bir prosedür işlemeye başlar:
- Boşanmada mal paylaşımı yapılırken öncelikle her eş kendi kişisel mallarını geri alır, yani bu mallar paylaşıma dahil edilmez. Kişisel mal sayılan bu mallar şunlardır:
- Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
- Eşlerin üçüncü kişilerden olan manevi tazminat alacakları,
- Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına hasredilebilecek eşyalar,
- Yukarıdaki kişisel mallar yerine geçen değerler (Satış, takas vs. yoluyla kişisel mallar yerine geçen para veya diğer değerler).
- Her eş kendi kişisel mallarını aldıktan sonra evlilik içerisinde elde edilen “edinilmiş mallar” yarı yarıya paylaşılır. Evlilik içerisinde elde edilen “edinilmiş mallar” kanunda şu şekilde tarif edilmiştir:
- Çalışmasının karşılığı olan edimler,
- Yukarıda saydığımız kişisel malların gelirleri (malın kendisi değil, geliri hesaba katılır mesela kişisel malın kira geliri),
- SGK veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacıyla kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
- Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen maddi tazminatlar (örneğin çalışan eşin iş kazası geçirmesi nedeniyle elde ettiği maddi tazminat),
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler.
- Eşler, nelerin kişisel mal sayılacağını evlilik içerisinde sözleşme yaparak kararlaştırabilirler. Eşler, mal rejimi sözleşmesi yaparak bir eşin mesleğini icra ederken kazandığı malvarlığı değerlerini veya bir işletmenin faaliyetinden elde edilen malvarlığı değerleri “kişisel mal” sayılarak boşanma sırasında paylaşım dışında tutulabilir.
- Eşlerden biri herhangi bir malın kişisel mal olduğu iddiasında ise bu iddiasını ispat etmek mecburiyetindedir. Çünkü evlilik içerisinde elde edilen malların kural olarak kişisel mal değil, edinilmiş mal olduğu kabul edilir. Eşlerden biri evlilik içerisinde elde edilen malın kişisel mal olduğunu ispat edemezse, o mal edinilmiş mal olarak paylaşıma dahil edilir.
- Bazen kişisel mallar ile edinilmiş mallar arasında bir denkleştirme hesabı yapılması gerekebilir. Bir eşin kişisel mallara ilişkin borçları edinilmiş mallardan veya edinilmiş mallara ilişkin borçları kişisel mallarından ödenmiş ise, tasfiye sırasında denkleştirme istenebilir (MK m.230). Örneğin, evlilikten önce ev alan bir eş, bu evin satış parası ve evlilik içinde kazandığı bir miktar parasını bir araya getirerek yeni bir ev satın alırsa; evlilikten önce satın alınan ev kişisel mal olarak kabul edildiğinden, somut olayda kişisel maldan edinilmiş mala bir geçiş olmuştur. Denkleştirme yapılarak bu geçişin hak kaybına yol açması engellenir.
- Mal paylaşımı esnasında menkul veya gayrimenkul malların değeri belirlenirken mahkemenin karar tarihine en yakın değerler dikkate alınır. Paylaşım sonucu malların değerine işleyecek yasal faiz de mahkemenin karar tarihinden itibaren işlemeye başlayacaktır.
Mal Paylaşımı Davası Süresi (Zaman Aşımı)
Mal paylaşımı davası, belli bir süreye tabi olarak açılacak olan davadır. Mal paylaşımı davası, boşanma davası sona ermeden karara çıkmayacaktır. Boşanma davasının sona ermesi ve taraflar adına boşanma kararı verilmesi halinde mal rejimi davasına devam edilecektir. Mal paylaşımı davası, boşanma kararının kesinleşmesi tarihinden itibaren 10 yıllık süreye tabidir. 10 yıllık süre sonunda açılan mal paylaşımı davası zamanaşımı nedeniyle reddedilecektir.
Mal Paylaşımı Davası Harç
Mal paylaşımı davası açılırken dosyaya ilişkin belli gider ve harcın yatırılması gerekmektedir. Mal rejimine ilişkin davalarda, harç, nispi harca tabidir. Nispi harç miktarı, dava değerine göre değişmektedir. Mal paylaşımı davasının değeri gösterilmeli ve gösterilen değer üzerinden hesaplanan harcın yatırılması gerekmektedir. Harcın eksik olması halinde, hakim, harcın tamamlatılması adına süre verilecektir.
Taraflar Arasındaki Mal Rejimi Paylaşımı Boşanma Dışında Nasıl Sona Erebilir?
Eşlerden birinin ölümünde mal rejimi sona ermektedir. Eşlerden birinin ölümü evlilik birliğini de sona erdireceğinden ölüm tarihi mal rejimi tasfiyesinin ölüm tarihinden itibaren sona erecektir.
Eşlerin yasal mal rejimi dışından farklı bir mal rejimini tercih etmesi halinde mal rejimi sona erecektir. Yeni mal rejiminin başladığı tarih, diğer mal rejiminin sonlandırıldığı tarihte başlamaktadır.
Evliliğin iptal edilmesi halinde mal rejimi sona ermektedir. Evliliğin iptal edilmesi talebi ile açılan dava tarihinden itibaren mal rejimi de sona erecektir. Ancak hüküm değeri olabilmesi için mahkeme tarafından evliliğin iptal edilmesi ve verilen iptal kararının kesinleşmesi gerekmektedir.
Mahkeme tarafından tarafların mal ayrılığına geçmesine karar vermesi halinde davanın açıldığı tarihten itibaren sona erecektir.
01.01.2002 Öncesi Evliliklerde Mal Paylaşımı
01.01.2002 tarihinden önce yürürlükte olan Türk Medeni Kanunu, yasal mal rejimi olarak mal ayrılığı rejimini kabul etmişlerdir. 01.01.2002 öncesinde alınan taşınmazlar kimin üzerine kayıtlı ise o kişinin kişisel malı olarak sayılacaktır. Mal ayrılığı rejim mal paylaşımında bu ayrımı öngörmüştür. Ancak malın tasfiyesinde üzerine kayıtlı olmayan kişi malın alınmasında katkısı var ise elbette katkı alacağını talep etmek amacıyla dava açma hakkı vardır. Katkı alacağına ilişkin davayı açacak olan kişinin taşınmazın ya da aracın alımında katkı yaptığına dair iddiasını ispatlamakla mükelleftir. Katkı yaptığın iddia eden kişi, katkıda bulunduğunu ve ne kadar katkıda bulunduğuna dair iddiasını kanıtladığı takdirde katkı payı alacak ve mal rejiminin tasfiyesine dahil olabilecektir.
Tarafların evliliği 01.01.2002 öncesi yapılmış ancak evlilik birliği içerisinde edinmiş oldukları mallar hem bu tarihten önce hem de bu tarih sonrası edinilmiş ise mal rejimi de değişecektir. Tarafların 01.01.2002 yılı öncesi edinmiş olduğu mallar kimin üzerine kayıtlı ise yasal mal rejimi mal ayrılığı rejimi olduğundan mal o kişide kalacak olup 01.01.2002 sonrası alınan malların tasfiyesi ise yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olacaktır.
Boşandıktan Sonra Ev Eşyalarının Tespiti Nasıl Yapılır?
Ev eşyalarının paylaşılması söz konusu olduğunda en önemli husus eşyaların varlığını hukuki olarak ispatlamaktır. Bunun için eşyalara dair geçmişe dönük faturalar sunulabileceği gibi HMK 400.md doğrultusunda mahkemeden evde acil şekilde keşif yapılmasını, ev eşyalarının tespit edilmesini ve değerinin hesaplanmasını istemek yapılabilecek en doğru işlemdir.
Boşanma Davası Açılmadan Önce Satılan Mallar Paylaşıma Dahil midir?
Eşler, evlilik süresi boyunca malları üzerinde diledikleri gibi tasarrufta bulunabilirler. Ancak, “boşanma davasının açıldığı tarihe kadar edinilmiş olan” ve elden çıkarılan tüm mallar, boşanmada mal paylaşımına dahil edilir. Boşanma davasının açıldığı tarih, eşler arasındaki mal rejiminin de tasfiye edileceği tarihtir. Yani, boşanma davasının açıldığı tarihe kadar edinilen tüm malvarlığı değerleri (nakit para, ev, araba, arsa vs.) mal paylaşımına dahil edilir. Boşanma davası açıldıktan sonra eşlerin edindiği mallar ise mal paylaşımına dahil edilmezler.
Uygulamada eşlerin boşanma davası açılmadan önce üzerlerine kayıtlı ev, arsa, otomobil vb. malları üçüncü kişilere devrederek paylaşım dışı tutmaya çalıştıkları görülmektedir. Ancak, boşanma davası açılmadan önce satılan mallar da boşanmada mal paylaşımı hesaplamalarına dahil edilir. Yani, mallar satılsa dahi mal paylaşımı yapılırken bu malların değeri bilirkişi raporu ile tespit edilerek diğer eşin alacak hakkı hesaplanır.
Hemen belirtelim ki, boşanmada mal paylaşımı davasında borçlu çıkan eşin malvarlığı diğer eşin alacak hakkını karşılamaya yetmezse, alacaklı eş, karşılıksız kazandırmalardan faydalanarak malı devralan üçüncü şahıslardan eksik kalan alacak miktarını isteyebilir (MK md.241).
Boşandıktan Sonra Kredili Ev Nasıl Paylaşılır?
Kredili evin nasıl paylaşılacağı konusunun detaylarını ve hesaplama yöntemini kredili borcu devam eden ev boşanmada nasıl paylaşılır isimli makalemizde incelemiştik.
Bu konu hakkında benzer makaleler için tıklayın
