Değerli okurlarımız bize ayrılan köşede elimizden geldiğince toplumun genelini ilgilendiren karşımıza sıklıkla çıkabilecek konularda bilgi vermeye çalışıyoruz. Faydalı olması en büyük temennimiz. Ancak her zaman dediğimiz bir şey var, kişi kendisinin avukatı olmalı. Hakkınızı en iyi siz savunmalısınız. Hakkını bilmeyen ise hakkını savunamaz. Bilmek için de okumak gerek elbet. Gelelim meselemize.
Hafta tatili ve resmi tatil çalışmaları istisna genel kural ise izin yapmaktır. Bilindiği üzere işçilere sözleşmeyle ya da toplu iş sözleşmesi ile daha fazla izin kullanılacağı kararlaştırılmamışsa en az haftada bir gün işçinin dinlenme hakkı vardır. Hafta tatili en basit haliyle bu şekilde tanımlanabilir. Hafta tatili haftanın belli bir günü olabileceği gibi aksi kararlaştırılmadı ise işveren tarafından haftanın herhangi bir gününde kullandırılması da kararlaştırılabilir.
Resmi tatil diğer adıyla genel tatil ise ülke çapında tatil yapılan önemli günleri ifade eder. 1 Ocak Yılbaşı tatili, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı ,1 Mayıs Emek ve Dayanışma Bayramı, 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı,15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik Bayramı,30 Ağustos Zafer Bayramı, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı resmi tatilleri ve Ramazan-Kurban Bayramı da dini bayramları ifade eder. Hafta tatili ve resmi tatil çalışmaları yukarıda da değindiğimiz üzere istisnadır. Asıl olan izin yapılmasıdır. Çalışma olacaksa da işçiden buna ilişkin yazılı onay alınması gerekmektedir. Yazılı onay her bayram için ayrı ayrı alınabileceği gibi iş sözleşmesi kurulurken tek seferde de alınabilir.
Peki İşçi İş Sözleşmesi Kurulurken ya da Sonradan Gerekmesi Halinde Hafta Tatili ve Resmi Tatil Çalışmaları Yapacağına Dair Onayını Geri Alabilir mi?
Hafta tatili ve resmi tatil çalışmaları için bu hususta açık bir kanuni düzenleme olmasa da Fazla mesai hakkında getirilen Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği 9.madde düzenlemesi hükmü kıyasen bu çalışmalar için de uygulanabilecektir. Fazla çalışma onayını işçi yazılı olarak işverene 30 gün önceden bildirerek geri alabilmektedir.
25.08.2017 yılında getirilen bu düzenleme sonrasında genel tatil ve hafta tatili çalışmaları için de önceden verilen çalışma onayının sonradan geri alınabilmesi mümkün hale gelmiştir. Ancak önemle belirtmek gerekirse işçinin hafta tatili ve resmi tatil çalışmaları için yazılı onayı varsa ve sonradan da usulüne uygun bu onayını geri almamışsa işveren tarafından ücreti ödenmek koşuluyla talep edildiğinde çalışmak zorundadır.
Hafta tatili ve Resmi Tatil Çalışmaları İçin Ücret Ödemek Yerine Sonradan İzin Kullandırılabilir Mi ?
Hafta tatili çalışmalarının karşılığı olarak 1 günlük çalışma için normal günlük yevmiyesine ek olarak 1,5 yevmiye daha ek ücret ödenmesi gerekir. Resmi tatil çalışmaları için ise normal günlük yevmiyeye ek olarak 1 yevmiye daha ödenmesi gerekir.
Hafta tatili ve resmi tatil çalışmaları için uygulamada bazı işverenlerin ücret ödemek yerine yoğunluğun azaldığı dönemlerde veya başka tarihlerde yerine izin kullandırdıkları ve bu şekilde bu çalışmalar için hak talebinde bulunamayacaklarını dile getirdikleri görülmektedir. Ancak bu uygulama kanunen mümkün değildir. Nitekim ;
Yargıtay 9.Hukuk Dairesi 2018/5764 E 2018/13663 K
“…….Hafta tatili ve genel tatil çalışmasının karşılığı olarak işçiye izin verilmesi mümkün olmayıp bu çalışmaların karşılığında işçiye ücretinin ödenmesi gerekir………….İş Kanunu’nda fiili izin müessesesi yalnızca fazla çalışma için öngörülmüş olup çalışılan hafta ve genel tatil karşılığı izinle telafi edilemez………”
Görüleceği üzere Yargıtay kararları bu tatillerdeki çalışmaları yerine izin verilmesi uygulamasının mümkün olmadığını, izin verilmiş olsa dahi bunlara ait ücretin yine de ödenmesi gerektiğini belirtmiştir ve verilen izinleri de mazeret izni olarak kabul ettiği görülmektedir.
İşveren Tarafından Hafta Tatili Ve Resmi Tatil Çalışmaları Yerine Verilen İzin Mazeret İzni Sayıldığına Göre İşveren Bu Mazeret İzinlerini Yıllık İzinden Düşebilir Mi Ya Da Ücretini Kesebilir Mi ?
Bu sorunun cevabı ise hayır şeklindedir. Çünkü İş Kanunu Madde 46 Ek-2 hükmü gereğince mazeret izni sayılan haller için ücretli izin verileceği net bir şekilde ifade edilmiştir. Bu izin yıllık izinden ayrı olarak düzenlenmiş özel bir ücretli izindir. Yani mazeret izni olarak kabul edilen durumların yıllık izinden mahsup edilmesi ya da ücret kesintisi yapılması mümkün değildir.
Görüleceği üzere kanun koyucu ve yargı hafta tatili ve resmi tatil çalışmaları hakkında özel bir yaklaşım sergilemektedir. Bunun kanuni gerekçesi fiili izin müessesesinin yalnızca fazla mesai çalışmaları için getirilmiş olmasıdır. Hak sınırlayıcı durumlarda ise kıyas yapılmamakta ve dar yorum yapılarak hafta tatili ve resmi tatil çalışmaları için de fiili izin müessesesi mümkün kılınmasının önüne geçilmektedir. Yine bu şekilde yaklaşım sergilenmesinin diğer bir nedeni ise özellikle resmi tatillerde ülkece bayram coşkusu yaşanırken ve büyük çoğunluk herkes tatil yaparken çalışmak zorunda kalan kişinin mahrumiyetini ön planda tutma gayretidir. Böyle özel bir günde işçi çalışmış ise mutlaka ek kazanım sağlamalıdır diğer alelade bir günde yerine verilen iznin söz konusu mahrumiyeti telafi etmesi düşünülemez. Kanımızca bu düzenlemenin altında yatan temel mantığın böyle olduğunu düşünmekteyiz.
Hafta tatili ve Resmi Tatil Çalışmaları Günlük 8 saati Aşarsa Ücreti Nasıl Ödenmelidir
Genel tatil ve hafta tatilinde çalışma yapan bazı işverenlerin bu günlerde 12 saat ya da 10 saat veya duruma göre tüm gün çalıştıkları görülmektedir. Normal çalışma düzeni içerisinde 7,5 saat çalışma yarım saat mola uygulamasında bir günlük tam ücrete hak kazanan işçi bu günlerde 7,5 saati aşan çalışma yaparsa ücreti nasıl ödeneceği merak konusu uyandırmaktadır. Bu hususta Yargıtay uygulamasını inceleyecek olursak ;
YARGITAY 9. HUKUK DAİRESİ ESAS NO : 2015/20613 KARAR NO : 2018/13468 sayılı kararında “….Fazla mesai ile hafta tatili birlikte istendiğinden haftalık 45 saati aşan fazla mesainin 6 gün üzerinden hesaplanması halinde hafta tatilinde 7.5 saati aşan miktarında fazla mesai hesabına eklenmesi gerekir.…..” denilmektedir.
Yani resmi tatil ve hafta tatili çalışmaları günlük 7,5 saati aşıyorsa aşan kısım fazla mesai sayılmakta ve fazla mesai hesabına göre ödenmesi yapılması gerekmektedir. Yani aşan her saat için %50 zam uygulanarak 1,5 saatlik ödeme yapılır.
SONUÇ OLARAK
1-İşçinin sözleşmenin başında ya da sonradan onay vermesi halinde, işveren ücretini ödemek koşuluyla talep ederse işçi hafta tatili ve resmi tatil günlerinde çalışma borcu altındadır.
2- İşçi genel tatil ve hafta tatili çalışmaları ile fazla mesai çalışmaları için daha önceden verdiği onayı sonradan işverene yazılı olarak 30 gün öncesinde bildirmek koşuluyla geri alabilir, işveren bu işlemi usulüne uygun yapan işçiden yeniden rızası alınmadan hafta tatili ve resmi tatil çalışmaları ve fazla mesai çalışmaları talebinde bulunamaz.
3- Genel tatil ve hafta tatili çalışmaları yerine sonradan izin kullandırılamaz. Sonradan izin verilse dahi bu izinler mazeret izni sayılır ve mazeret izni sayılan bu izinler yıllık izinden düşürülemez ya da ücret kesintisi yapılamaz.
4- Hafta tatili ve resmi tatil çalışmaları günlük 7,5 saati aşıyorsa ( mola dahil 8 saati aşıyorsa ) , 7,5 saate kadar olan kısım kendi kanuni düzenlemesine göre ödenir, aşan kısım fazla mesai sayılır ve fazla mesai hesaplaması yapılarak ücreti belirlenir.
Sağlıcakla kalın değerli okurlarımız. Saygılarımla…
Gaziantep Barosu Avukatı
Avukat Ali Tümbaş
